«Όταν έκλαψε ο Νίτσε»: Μια παράσταση που θα συζητηθεί

της Μάνιας Ζούση

Ένα φαινόμενο που έμεινε στην εκδοτική ιστορία και άφησε εποχή στην εγχώρια αγορά του βιβλίου και του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, το «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» του Ίρβιν Γιάλομ (εκδόσεις ΑΓΡΑ) ανεβαίνει στη θεατρική σκηνή, δέκα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση στα ελληνικά.

Για την παράσταση, που αποτελεί μια από τις σημαντικές προτάσεις στην θεατρική Αθήνα, και αναμένεται να συζητηθεί, οι ηθοποιοί και συν-σκηνοθέτες Ακύλλας Καραζήσης και Νίκος Χατζόπουλος, που ερμηνεύουν τους ρόλους του γιατρού Γιόζεφ Μπρόιερ και του φιλόσοφου Φρίντριχ Νίτσε, μαζί με τον Χάρη Φραγκούλη στο ρόλο του νεαρού Ζίγκμουντ Φρόιντ, μιλούν στο in2life.

Ν. Χατζόπουλος: «Αυτό που μας ενδιέφερε από το βιβλίο ήταν η σχέση των δυο βασικών ηρώων του και πώς αυτή εξελίσσεται, με καθαρά ανθρώπινους όρους. Πώς αρχικά προσεγγίζει ο ένας τον άλλον, και πώς μέσα από προσωπικά συναισθήματα τα οποία πολλές φορές αναχαιτίζουν και αναστέλλουν την δυνατότητα να έρθουν αυτοί οι δυο άνθρωποι σε επαφή, σιγά σιγά ο ένας πλησιάζει τον άλλον, με σκοπό να «γιατρευτεί», να απαντήσει δηλαδή σε δικά του ερωτήματα και δικά του βάσανα».

-Σε τέτοιες δύσκολες ώρες, επιβεβαιώνεται το πόσο ο ένας χρειάζεται τον άλλον. Απαντά το έργο σε αυτό;
Α. Καραζήσης: Το αντάμωμα και το μαζί χρειάζεται και σήμερα και πάντα. Πολύ περισσότερο σήμερα. Αυτό που για τη σημερινή εποχή είναι καλό σε σχέση με την επιλογή του έργου, είναι ότι βασικά πρόσωπα σε αυτό είναι τρεις εξαιρετικά πνευματικοί άνθρωποι, ο Νίτσε, ο Μπρόιερ και ο Φρόιντ. Για πάρα πολλές δεκαετίες, οτιδήποτε πνευματικό ήταν και εξακολουθεί να είναι δυσφημισμένο, δήθεν, εξορισμένο, με αποτέλεσμα όλη η ιστορία του πνεύματος να έχει μπει στο περιθώριο της σύγχρονης δραστηριότητας και της κοινωνικής ζωής. Την ίδια στιγμή, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο καθένας είναι πνευματικού χαρακτήρα. Όπως πνευματικού χαρακτήρα είναι και τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος ο οποίος πηγαίνει και αγοράζει αυτό το βιβλίο, που γίνεται best seller. Ειδικά στην παρούσα δυσμενή συγκυρία, είναι εξαιρετικά θετικό ότι το έργο επαναφέρει τέτοιου είδους τεράστιες πνευματικές οντότητες σαν σύμβολα.

Τι διαχειρίζεται η παράσταση;
Ν. Χατζόπουλος: Η παράσταση επικεντρώνεται στην ανθρώπινη σχέση προσπαθώντας όμως να μην αφήσει απέξω όλον τον λογοτεχνικό πλούτο του βιβλίου, δηλαδή τον κόσμο που περιβάλει αυτά τα πρόσωπα. Πρόκειται για μια ολόκληρη εποχή που γεννούσε ιδέες, με επίκεντρο την Βιέννη των τελών του 19ου αιώνα. Αυτό το κλίμα προσπαθούμε να το διατηρήσουμε, καταφεύγοντας σε μια παράσταση μικτού τύπου, ταυτόχρονα αφηγηματική και αναπαραστατική. Υποδυόμαστε τους τρεις ήρωες του βιβλίου αλλά λειτουργούμε και ως ενδιάμεσοι των προσώπων και του κοινού, δηλαδή σαν αφηγητές ή σαν σχολιαστές της δράσης και των διαλόγων, μεταδίδοντας το κλίμα που υπάρχει γύρω από αυτά τα πρόσωπα. Και έτσι βοηθάμε και την ιστορία να εξελιχθεί.

-Τι διαπραγματεύεται η ιστορία;
Α. Καραζήσης: Στο βιβλίο υπάρχουν πολύ περισσότερα πρόσωπα πέραν των τριών που παρουσιάζουμε εμείς. Υπάρχουν γυναίκες που επιλέξαμε να μην τις παρουσιάσουμε.
Ν. Χατζόπουλος: Δεν εικονογραφούμε πρόσωπα και τόπους, αλλά υποβάλουμε. Η παράσταση δεν είναι σχόλιο πάνω στο βιβλίο.
Α.Καραζήσης: Ο διάσημος βιεννέζος γιατρός, Γιόζεφ Μπρόιερ, δέχεται την επίσκεψη μιας μυστηριώδους γυναίκας, της Λου Σαλομέ, γνωστής femme fatale και μούσας σπουδαίων ανδρών, μεταξύ των οποίων ο Νίτσε. Η Λου αναθέτει στον Μπρόιερ το εξής : ο φίλος της Νίτσε υποφέρει από πολλά, κυρίως όμως από απόγνωση. Η ίδια φοβάται ότι θα αυτοκτονήσει με αποτέλεσμα η ευρωπαϊκή φιλοσοφία να χάσει έναν σπουδαίο φιλόσοφο. Και επειδή ξέρει ότι ο Μπρόιερ είναι ο μόνος γιατρός που πλην των σωματικών, έχει αρχίσει να ασχολείται και με τα ψυχοσωματικά, του ζητά να εφεύρει μια θεραπεία για τον Νίτσε. Υποδυόμενος όμως ότι θεραπεύει τα σωματικά του προβλήματα. Χάρη στη γοητεία της Λου Σαλομέ, η θεραπεία μπαίνει σε εφαρμογή με τη συμβουλευτική παρουσία του Φρόιντ – νεαρού γιατρού και φίλου του Μπρόιερ, που έχει και τον ρόλο του σχολιαστή της σχέσης των δυο ανδρών, σαν τον θεατή που λέει τις σκέψεις του. Οι ανατροπές είναι συνεχείς, καθώς ο Μπρόιερ ξεκινά να θεραπεύει τον Νίτσε και καταλήγει θεραπευόμενός του και ταυτιζόμενος με αυτόν. Έτσι φτάνουμε στο σημείο ο Νίτσε να θεραπεύει τον Μπρόιερ και μέσω αυτού να θεραπεύεται και ο ίδιος. Πρόκειται για μια παρηγορητική ιστορία. Οι άνθρωποι στο τέλος λυτρώνονται.
Ν. Χατζόπουλος: Υπάρχει μια ανακούφιση και η αποθέωση της εξομολογητικής θεραπείας, καθώς ο συγγραφέας Ίρβιν Γιάλομ είναι δημοφιλής ψυχοθεραπευτής. Με όρους ανθρώπινους αυτό εξηγείται πως αν εμπιστευθούμε ο ένας τον άλλον χωρίς επιφυλάξεις, κάτι τέτοιο μπορεί να μας βοηθήσει να νιώσουμε ασφάλεια και δύναμη να προχωρήσουμε πιο πέρα.

-Έτσι επιβεβαιώνεται και η τέχνη του θεάτρου ως μια παρηγορητική τέχνη.
Ν. Χατζόπουλος: Αυτό είναι αλήθεια και ταιριάζει σε κάθε δύσκολη εποχή. Όταν μπορέσεις μέσα από μια ιστορία να κάνεις τον άλλον να ανοιχτεί, να δεχτεί την ιστορία και να νιώσει ότι είναι μέλος μιας κοινότητας, τότε ναι, έχει παρηγορητική και λυτρωτική διάσταση.
Α. Καραζήσης: Πρόκειται για την απόλυτη λειτουργία της αφήγησης. Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό είδος στο ζωικό βασίλειο, όπου ένας μιλάει ή τραγουδάει και κάποιοι άλλοι κάθονται σιωπηλοί και ακούνε και βλέπουν. Είτε αυτό είναι σινεμά, ή θέατρο ή ο μάγος της φυλής στην Αφρική.
Ν. Χατζόπουλος: Πάντα η λειτουργία του παραμυθά είχε έναν θεραπευτικό ρόλο μέσα στην κοινότητα. Και το θέατρο αυτό κάνει. Και έτσι, ό,τι και να γίνει, ακόμα και οι δομές του θεάτρου να αλλάξουν ή η εξωτερική του μορφή, δεν θα πάψει ποτέ η ανάγκη του, όπως δεν θα πάψει και η ανάγκη του ανθρώπου να λέει ιστορίες.

«Όταν έκλαψε ο Νίτσε»
Θεατρική διασκευή: Ευαγγελία Ανδριτσάνου
Σκηνοθεσία: Ακύλλας Καραζήσης, Νίκος Χατζόπουλος
Eπιμέλεια σκηνικού χώρου & κοστουμιών: Ελένη Μανωλοπούλου
Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Βοηθός σκηνοθέτη: Νικήτας Αναστόπουλος
Παίζουν: Ακύλλας Καραζήσης, Χάρης Φραγκούλης, Νίκος Χατζόπουλος
Παραγωγή: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος-Λυκόφως ΑΜΚΕ, Highway Productions

Θησείο – Ένα θέατρο για τις Τέχνες
οδός Τουρναβίτου 7
ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΤΑΜΕΙΟΥ: 210 3255444
ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ: 2 Νοεμβρίου 2011 – 22 Ιανουαρίου 2012
ΗΜΕΡΕΣ & ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο: 21.00, Κυριακή 20.30
Ticket Services:
Πανεπιστημίου 39 (εντός Στοάς Πεσμαζόγλου)
Τηλεφωνική αγορά: 210 7234567
Online: www.ticketservices.gr  

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Κανονικό: 20€ (Παρ-Κυρ)
Εκπτωτικό: 18€ (Τετ-Πεμ)
Φοιτητικό, νεανικό έως 23 ετών: 14€