Είμαστε όλοι ομοφοβικοί;

«Συμπεραίνω απ’ το γράμμα σας ότι ο γιος σας είναι ομοφυλόφιλος. Εντυπωσιάζομαι περισσότερο από το γεγονός ότι δεν αναφέρετε αυτόν τον όρο εσείς, στις πληροφορίες σας γι΄ αυτόν. Μπορώ να σας ρωτήσω γιατί τον αποφεύγετε;» Με τα παραπάνω λόγια, ο Σίγκμουντ Φρόυντ ξεκινά την απάντησή του σε μία μητέρα η οποία του έστειλε γράμμα ζητώντας βοήθεια για τον γιο της.

«Η ομοφυλοφιλία σίγουρα δεν αποτελεί πλεονέκτημα, αλλά δεν είναι κάτι το ντροπιαστικό, ούτε κουσούρι, ούτε ξεπεσμός. Δεν θα μπορούσε να ταξινομηθεί ως ασθένεια. Την θεωρούμε ως μία παραλλαγή της σεξουαλικής λειτουργίας, που προέρχεται από μία ορισμένη αναστολή της σεξουαλικής ανάπτυξης. Πολλοί αξιοσέβαστοι άνθρωποι της αρχαιότητας αλλά και σύγχρονοι ήταν ομοφυλόφιλοι (μεταξύ αυτών ο Μιχαήλ Άγγελος και ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι). Είναι μεγάλη αδικία και σκληρότητα να διώκεται η ομοφυλοφιλία ως έγκλημα», συνέχισε το απαντητικό του γράμμα ο πατέρας της ψυχανάλυσης.

Το αξιοσημείωτο, ωστόσο, δεν είναι η αρκετά ριζοσπαστική θέση του Φρόυντ, σε μια εποχή όχι και τόσο ευνοϊκή για οτιδήποτε διαφορετικό. Αυτό που με έκπληξη διαπιστώσαμε όταν αποφασίσαμε να ψάξουμε την ιστορία πίσω από την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, είναι πως η 17η Μαϊου καθιερώθηκε ως τέτοια, επειδή στις 17/5 του 1990 –δεν είναι τυπογραφικό λάθος- η ομοφυλοφιλία αφαιρέθηκε από την λίστα των ασθενειών της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας!

Η… ομοφυλοφιλική πλευρά της ζωής

Λίγους μήνες νωρίτερα, ψάχνοντας την αλήθεια πίσω από τις προκαταλήψεις για την αμφιφυλοφιλία, γνωρίσαμε την ψυχοδυναμική θεωρία της επιστήμης σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Σύμφωνα με αυτή, ο καθένας από εμάς δεν γεννιέται με κάποιον σεξουαλικό προσανατολισμό, αλλά τον αποκτά αργότερα, όταν ταυτιζόμαστε με τον γονέα του ίδιου φύλου. Τότε είναι που το παιδί το οποίο γίνεται ετεροφυλόφιλος απωθεί στο ασυνείδητό του την ομοφυλοφιλική του πλευρά, που υπάρχει σε όλους μας. «Με το να κατηγορεί κάποιος την ομοφυλοφιλική πλευρά των επιθυμιών κάποιου άλλου, ξορκίζει μέσα του την δική του πιθανότητα να είχε ακολουθήσει αυτές τις επιθυμίες», μας είχε επισημάνει ο ειδικός ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής.

Κάπου εκεί πρέπει να ερευνήσουμε την ομοφοβία, που ορίζεται ως ο φόβος, οι διακρίσεις ή η αποστροφή κατά της ομοφυλοφιλίας ή σε βάρος των ομοφυλόφιλων. «Ο όρος ομοφοβία είναι μάλλον ανακριβής», λέει η ψυχολόγος του in2life, η οποία επισημαίνει πως «ο φόβος σημαίνει τρομάζω, φεύγω μακριά, ενώ στην περίπτωση των αντιδράσεων προς την ομοφυλοφιλία υπάρχει έντονη επιθετικότητα, μίσος και σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και δολοφονίες».

Ισχύει, όμως, ότι αυτοί οι «φανατικά straight» κατακρίνουν κάτι που είναι στην ουσία και δικό τους, δηλαδή την ομοφυλοφιλική πλευρά του ασυνείδητου; Αυτό προσπάθησε να διαλευκάνει μία έρευνα των ‘90s που προκάλεσε πολλά σχόλια τότε. Το «πείραμα» είχε ως εξής: Σε ετεροφυλόφιλους χωρισμένους σε ομοφοβικούς και μη προβλήθηκαν ερωτικές εικόνες γυναίκας με άνδρα, γυναίκας με γυναίκα και άνδρα με άνδρα. Το εντυπωσιακό πόρισμα ήταν ότι ενώ οι μη ομοφοβικοί παρουσίασαν διέγερση στις δύο πρώτες σκηνές και όχι στις σκηνές άνδρα με άνδρα, το 80%(!) των ομοφοβικών συμμετεχόντων παρουσίασαν διέγερση κατά την συγκεκριμένη σκηνή.

Φυσικά, πολλοί μπορεί να είναι οι παράγοντες που προκαλούν διέγερση, αλλά τα συγκεκριμένα αποτελέσματα συνάδουν και με μια άλλη παρατήρηση, ότι δηλαδή οι ομοφοβικές αντιδράσεις απευθύνονται κυρίως προς τους άνδρες ομοφυλόφιλους. «Στα κορίτσια, ακόμη και από μικρή ηλικία, θεωρείται κοινωνικά επιτρεπτό να κυκλοφορούν χέρι-χέρι για παράδειγμα, ενώ στα αγόρια όχι. Υπάρχει η έννοια της αρρενωπότητας που κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για τα ομοφυλόφιλα αγόρια», σημειώνει η ψυχολόγος του in2life.

Όπως άλλωστε επισημαίνει και η κοινωνιολόγος και ψυχαναλύτρια Nancy Chodorow, «οι gay άντρες συνήθως δέχονται επιθέσεις όταν είναι μόνοι τους, ενώ οι λεσβίες όταν κυκλοφορούν ως ζευγάρια. Ο κύριος στόχος της ομοφοβίας είναι οι άνδρες που δεν είναι άνδρες και οι γυναίκες που δεν είναι με άνδρες».

Το εντυπωσιακό είναι, όπως μας λέει η ψυχολόγος, πως ακόμη και οι ομοφυλόφιλοι μπορεί να είναι ομοφοβικοί, θεωρώντας πως η ομοφυλοφιλία τους είναι κάτι το κατώτερο, το διεστραμμένο. Οι προκαταλήψεις και οι άγραφοι κανόνες εις βάρος των ομοφυλόφιλων ωστόσο, δεν αφορούν μόνο μειονότητες ή τριτοκοσμικά κράτη, αλλά και την θεσμική πλευρά ακόμη και των σημερινών ανεπτυγμένων κρατών: Πολλοί εργοδότες αρνούνται να προσλάβουν μέλη της LGBT κοινότητας, ενώ οι ομοφυλόφιλοι δεν έχουν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα με τους ετεροφυλόφιλους σε θέματα γάμου ή επίσημης συμβίωσης.

«Η τηλεόραση έχει συμβάλλει στο να γίνει πιο αποδεκτή η ομοφυλοφιλία», σημειώνει η ψυχολόγος του in2life, «αλλά πάντα με το υπερβολικό στερεότυπο που όλοι πολύ καλά γνωρίζουμε», συμπληρώνει. Όπως μας λέει, έκρηξη ομοφοβίας σημειώθηκε με την εμφάνιση του AIDS την δεκαετία του ’80. Αντίθετα, οι παράγοντες που «αντιμάχονται» την ομοφοβία είναι η νεαρή ηλικία (η νέα γενιά είναι πιο προοδευτική), η φιλελεύθερη νοοτροπία, η καθημερινή επαφή με ομοφυλόφιλους και οι αντίστοιχες φιλίες, καθώς και το υψηλό μορφωτικό επίπεδο.

Τι θα συμβούλευε ένας ψυχολόγος όσους βάλλονται από ομοφοβικές συμπεριφορές; «Να απολαύσουν την σεξουαλικότητά τους, να απενοχοποιηθούν και να χαίρονται αυτό που είναι», μας λέει η ψυχολόγος του in2life. Σε αυτή ακριβώς την απενοχοποίηση και χαρά αποσκοπεί και ο εορτασμός της 17ης Μαΐου σε όλο τον κόσμο. Στην Αθήνα συγκεκριμένα, όλα τα gay bars της πόλης ενώνουν τις δυνάμεις τους και διοργανώνουν ένα μεγάλο party στο Candy Bar (ώρα 23.00, είσοδος με ποτό 12 ευρώ, Ιερά Οδός 41, Γκάζι, τηλ: 210 3463080).Το event διοργανώνεται από το Athens Pride, και τα έσοδα θα διατεθούν για την στήριξη της διοργάνωσης, που αναμένεται ενισχυμένη αυτόν τον Ιούνιο. Δείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ. 

Γιώργος Κόκουβας