Πώς «να αλλάξουμε την Ευρώπη», σύντροφοι;
"Η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει". Ποια Ευρώπη παιδιά; Η πραγματική ή η άλλη που νομίζουμε ότι πλάθεται από τις επιθυμίες των λαών;
γράφει:
Παλαιότερο των 360 ημερών
γράφει:
Παλαιότερο των 360 ημερών
Πολλά και διάφορα- τα περισσότερα ενδιαφέροντα- γράφονται αυτές τις ημέρες με αφορμή το Brexit και την απόφαση των βρετανών να μην συνεχίσουν στην ΕΕ. Με αφορμή αυτό και στη βάση του ότι όσες φορές ρωτήθηκαν οι λαοί για κάτι σχετικό με την ΕΕ έδωσαν αρνητική απάντηση δημιούργησε μια συζήτηση για την ανάγκη «να αλλάξουμε την Ευρώπη».
Η ιστορία της ενωμένης Ευρώπης κατά τη γνώμη μου έχει στη βάση της το οικονομικό συμφέρον. Με αυτή τη λογική δημιουργήθηκε ως Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα και έτσι πορεύθηκε ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που στην πορεία του οικονομικού ευρωπαϊκού εγχειρήματος εντόπισαν, ασπάστηκαν και προώθησαν αρχές κοινής ευρωπαϊκής συνείδησης. Με τον καιρό μια ρητορική αναπτύχθηκε γύρω από αυτή την πολιτισμική προσέγγιση και απέκτησε μια δική της δυναμική. Ωστόσο ο λόγος που επέτρεπε σε αυτό το πολιτισμικό παρακλάδι να ανθίσει, δεν έπαψε ποτέ να είναι το οικονομικό συμφέρον.
Όταν οι λογιστικές ισορροπίες είπαν ότι μια πύκνωση της σχέσης των ευρωπαϊκών κρατών θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να είναι ακόμη πιο επικερδής, αποφασίστηκε να γίνουν κινήσεις προς μια πολιτική ένωση, στην οποία κανονικά το Ευρωκοινοβούλιο θα είχε εξέχοντα ρόλο, σε βάρος της Κομισιόν που ελέγχονταν από τα ισχυρότερα κράτη.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι πουθενά δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι η Ενωμένη Ευρώπη χτίστηκε με τη λογική «να στεγάσει τους ευρωπαίους». Το ότι κάποιοι πίστεψαν ότι μπορεί να υπάρξει μια κοινή πολιτική στέγη για ό,τι τέλος πάντων- μετά βίας- ενοποιεί αυτό το κομμάτι στεριάς που λέγεται Ευρώπη, δεν σημαίνει ότι αυτή η πίστη βασίστηκε σε ανάλογες δομές.
Η πεποίθηση ότι μπορούμε να αλλάξουμε την Ευρώπη, φέρει μέσα της δύο υπεραισιοδοξίες: Πρώτον ότι υπάρχει μια «ευρωπαϊκή ταυτότητα», και δεύτερον ότι οι λαοί που πιστεύουν σε αυτή μπορούν και θέλουν να συνυπάρξουν, με βάση ανθρωπιστικές και πολιτικές αξίες.
Ας μη γελιόμαστε όμως. Η σύγκλιση τόσο ετερογενών πληθυσμιακών ομάδων και το ότι αρκετές εξουσιαστικές ελίτ θα έπρεπε να απεμπολίσουν τα δικά τους συμφέροντα υπέρ ενός εύκολα αμφισβητήσιμου κοινού καλού μόνο με βάση του κέρδος μπορεί να γίνει. Το «με βάση το κέρδος» όμως σημαίνει πιθανότατα ότι ο πολύς κόσμος θα είναι δυσαρεστημένος και ευάλωτος σε εθνικιστικές φωνές που θα καταγγέλλουν την ομοσπονδοποίηση για άλωση της εθνικής ταυτότητας, και θα αναζωπυρώνουν συνέχεια εθνικά μίση.
Η αλλαγή της Ευρώπης προϋποθέτει την παραδοχή της ύπαρξής της ως κάτι μεγαλύτερο του ομώνυμου γεωγραφικού όρου. Και αυτό δεν προκύπτει και δεν προέκυπτε ούτε πριν το Brexit. Το Brexit απλώς ίσως λειτουργήσει πιθανότατα εμβληματικά ως γεγονός, όπως η πτώση του τείχους ή η κατάληψη της Βαστίλης.
Δεν είναι τυχαίο ότι το να αλλάξουμε την Ευρώπη, ακούγεται κυρίως από ανθρώπους που στελέχωσαν ή στελεχώνουν την λεγόμενη ευρωπαϊκή αριστερά και που δεν έχουν πλέον την πολυτέλεια να θεωρήσουν χρεωκοπημένο τον δρόμο που διάλεξαν προς τον σοσιαλισμό. Είναι μια «ξοφλημένη και ευφυής δικαιολογία», που έλεγε και ο Άσιμος· μια καλοπροαίρετη ματιά στην αδύνατη επανάσταση.
Ας συμβιβαστούμε με τον οικονομικό χαρακτήρα αυτού του εγχειρήματος ή ας το γκρεμίσουμε για να δούμε τι θα μπορούσε να πάρει τη θέση του.
Η ιστορία της ενωμένης Ευρώπης κατά τη γνώμη μου έχει στη βάση της το οικονομικό συμφέρον. Με αυτή τη λογική δημιουργήθηκε ως Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα και έτσι πορεύθηκε ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που στην πορεία του οικονομικού ευρωπαϊκού εγχειρήματος εντόπισαν, ασπάστηκαν και προώθησαν αρχές κοινής ευρωπαϊκής συνείδησης. Με τον καιρό μια ρητορική αναπτύχθηκε γύρω από αυτή την πολιτισμική προσέγγιση και απέκτησε μια δική της δυναμική. Ωστόσο ο λόγος που επέτρεπε σε αυτό το πολιτισμικό παρακλάδι να ανθίσει, δεν έπαψε ποτέ να είναι το οικονομικό συμφέρον.
Όταν οι λογιστικές ισορροπίες είπαν ότι μια πύκνωση της σχέσης των ευρωπαϊκών κρατών θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να είναι ακόμη πιο επικερδής, αποφασίστηκε να γίνουν κινήσεις προς μια πολιτική ένωση, στην οποία κανονικά το Ευρωκοινοβούλιο θα είχε εξέχοντα ρόλο, σε βάρος της Κομισιόν που ελέγχονταν από τα ισχυρότερα κράτη.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι πουθενά δεν υπάρχει κανένα σημάδι ότι η Ενωμένη Ευρώπη χτίστηκε με τη λογική «να στεγάσει τους ευρωπαίους». Το ότι κάποιοι πίστεψαν ότι μπορεί να υπάρξει μια κοινή πολιτική στέγη για ό,τι τέλος πάντων- μετά βίας- ενοποιεί αυτό το κομμάτι στεριάς που λέγεται Ευρώπη, δεν σημαίνει ότι αυτή η πίστη βασίστηκε σε ανάλογες δομές.
Η πεποίθηση ότι μπορούμε να αλλάξουμε την Ευρώπη, φέρει μέσα της δύο υπεραισιοδοξίες: Πρώτον ότι υπάρχει μια «ευρωπαϊκή ταυτότητα», και δεύτερον ότι οι λαοί που πιστεύουν σε αυτή μπορούν και θέλουν να συνυπάρξουν, με βάση ανθρωπιστικές και πολιτικές αξίες.
Ας μη γελιόμαστε όμως. Η σύγκλιση τόσο ετερογενών πληθυσμιακών ομάδων και το ότι αρκετές εξουσιαστικές ελίτ θα έπρεπε να απεμπολίσουν τα δικά τους συμφέροντα υπέρ ενός εύκολα αμφισβητήσιμου κοινού καλού μόνο με βάση του κέρδος μπορεί να γίνει. Το «με βάση το κέρδος» όμως σημαίνει πιθανότατα ότι ο πολύς κόσμος θα είναι δυσαρεστημένος και ευάλωτος σε εθνικιστικές φωνές που θα καταγγέλλουν την ομοσπονδοποίηση για άλωση της εθνικής ταυτότητας, και θα αναζωπυρώνουν συνέχεια εθνικά μίση.
Η αλλαγή της Ευρώπης προϋποθέτει την παραδοχή της ύπαρξής της ως κάτι μεγαλύτερο του ομώνυμου γεωγραφικού όρου. Και αυτό δεν προκύπτει και δεν προέκυπτε ούτε πριν το Brexit. Το Brexit απλώς ίσως λειτουργήσει πιθανότατα εμβληματικά ως γεγονός, όπως η πτώση του τείχους ή η κατάληψη της Βαστίλης.
Δεν είναι τυχαίο ότι το να αλλάξουμε την Ευρώπη, ακούγεται κυρίως από ανθρώπους που στελέχωσαν ή στελεχώνουν την λεγόμενη ευρωπαϊκή αριστερά και που δεν έχουν πλέον την πολυτέλεια να θεωρήσουν χρεωκοπημένο τον δρόμο που διάλεξαν προς τον σοσιαλισμό. Είναι μια «ξοφλημένη και ευφυής δικαιολογία», που έλεγε και ο Άσιμος· μια καλοπροαίρετη ματιά στην αδύνατη επανάσταση.
Ας συμβιβαστούμε με τον οικονομικό χαρακτήρα αυτού του εγχειρήματος ή ας το γκρεμίσουμε για να δούμε τι θα μπορούσε να πάρει τη θέση του.
