Ζώνη Πυρός: Μικρά στοχαστικά διηγήματα

Ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης είναι παλιός γνώριμος. Είχα ασχοληθεί παλιότερα με τα βιβλία του: “Το παραμύθι του ύπνου” και η “Αστοχία υλικού” έβαλαν τον πεζογράφο στο αναγνωστικό μου σύμπαν, με καλά στοιχεία αλλά και με μια ελαφρά αυτοσυγκράτηση που δεν τον άφησαν να εκτοξευτεί σε κάτι υψηλότερο. Γι’ αυτό αγόρασα την καινούργια του συλλογή διηγημάτων, ώστε να δω (τέσσερα χρόνια μετά) πόσο ωρίμασε, εμβάθυνε, βρήκε το στίγμα του.

Τα πρώτα κείμενα δεν είναι ακριβώς διηγήματα• είναι πιο πολύ εξομολογήσεις συγγραφέα, που αυτοστοχάζεται, στέκεται πάνω από τη γραφή του και αυτοαναλύεται, κοιτάζει τη λευκή οθόνη και ξύνει το κεφάλι του πάνω από το αλφαβητικό πληκτρολόγιο. Παραλληλίζει τον λογοτέχνη με τον Ιωνά που έχει εγκλωβιστεί στην κοιλιά του κήτους και προσεύχεται να βρει τη διέξοδο από τη φυλακή του. Ταξιδεύει στην επικράτεια των λέξεων και αναγνωρίζει στα λόγια του τα λόγια άλλων, επιβεβαιώνοντας τη ρήση του Σεφέρη “Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας”. Σκαλίζει το ημερολόγιό του ψάχνοντας τις πολύτιμες σημειώσεις που θα φυσήξουν ούριο άνεμο στα πανιά του. Πρωταγωνιστής σ’ αυτά τα κείμενα είναι ο ίδιος ο σαραντατετράχρονος πεζογράφος, ο οποίος αυτοπροσωπογραφείται όχι με αυτοβιογραφικό τόνο, αλλά με διάθεση να ελέγξει τις συγγραφικές του συνήθειες και να ξανασυζητήσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στη διάρκεια της κυοφορίας και της γραφής.

Στο δεύτερο μέρος, ο αφηγητής παίρνει ποικίλες μορφές, ρόλους σε μικρούς μονολόγους που αναδεικνύουν μια ολόπλευρη στάση ζωής. Στο “Προσκλητήριο” σαν άλλος Πρωτέας γίνεται ο άστεγος, ο άνεργος, ο χρεωμένος αυτόχειρας, σαν όλοι αυτοί οι διαφορετικοί άνθρωποι είναι ένας, ο απόκληρος της ζωής που δεν έχει ελπίδα και διέξοδο. Κι από εκεί και πέρα, στα άλλα διηγήματα, ο ιδανικός αυνανιστής που αντιλαμβάνεται το κενό μετά την πράξη του, ο εμβριθής παρατηρητής σχολιάζει την επικαιρότητα, ο υπονοούμενος φιλόλογος εφαρμόζει τον θουκυδίδειο “Επιτάφιο” στο σήμερα…

Αυτό που κάνει τα κείμενα αυτά ιδιαίτερα είναι η ακριβής όσο και καλοδουλεμένη γλώσσα και το διακειμενικό πήγαιν’ έλα από το διήγημα σε άλλα έργα, σε άλλες φωνές, σε άλλες απηχήσεις. Αυτό που προβληματίζει είναι η ειδολογική σύγχυση, γιατί στην ουσία δεν είναι διηγήματα, είναι σχολιαστικοί μονόλογοι ή στοχαστικά δοκίμια, που χρησιμοποιούν ελαφρά την αφήγηση ως άλλοθι. Κι ο αναγνώστης που μπαίνει στο βιβλίο με προσδοκίες διηγηματογραφίας, “αναγκάζεται” να αλλάξει λωρίδα ανάγνωσης και να τροχοδρομήσει στη δοκιμιακή φύση τους.

Στο τρίτο μέρος συναντάμε διηγήματα απρόσωπα, λίγο φανταστικού λίγο επιστημονικής φαντασίας, λίγο μελλοντολογικά σενάρια. Αυτά παρουσιάζουν ένα ζοφερό μέλλον, δοσμένο όμως με δόσεις ειρωνείας και κοινωνικής κριτικής, έξυπνες ιστορίες μελλοντικής τρέλας, καθώς τιτάνιες αλλαγές συμβαίνουν στη γη, αλλαγές που επανακαθορίζουν τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών της κοινωνίας. Κι έχουν ιδιαίτερη χάρη, αφού σε λίγες σελίδες δίνεται ανάλαφρα μια οικολογική ή κοινωνική ανισορροπία, γεγονός που ανατρέπει τα καθιερωμένα και κάνει τον πλανήτη να κινείται ανάποδα….

Ο Χατζημωυσιάδης γράφει γιατί έχει φορτία να μοιραστεί. Γράφει γιατί θέλει να μιλήσει και όχι για να καρπωθεί επαγγελματικές συγγραφικές δόξες. Γι’ αυτό τον τιμώ…

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος