Τα συχνότερα γλωσσικά λάθη και πώς να τα αποφύγετε

«Ο ψήφος», η «μεγένθυνση», οι «πιο καλύτεροι συνδυασμοί», το τραίνο που έγινε τρένο, το αβγό με ύψιλον και άλλα γλωσσικά λάθη στα οποία συχνά υποπίπτουμε ζητούν… διόρθωση. Δείτε ποια είναι τα συχνότερα λεκτικά και ορθογραφικά παραπτώματά μας.
Τα συχνότερα γλωσσικά λάθη και πώς να τα αποφύγετε
Τα λάθη είναι ανθρώπινα, λέει ο σοφός λαός μας, ο οποίος έχει προικιστεί με μια πληρέστατη γλώσσα για να επικοινωνεί και να συνεννοείται. Είναι λογικό μέσα στο πλαίσιο αυτής της πλούσιας γλωσσολογικής ιστορίας να έχουν εμφανιστεί διάφορα λάθη στα οποία είμαστε επιρρεπείς.

Φυσικά, θα πουν κάποιοι, περισσότερη σημασία έχει να συνεννοούμαστε και λιγότερη να ακολουθούμε αρχαιοπρεπείς κανόνες ή λόγιους τύπους που δεν «μας έρχονται εύκολα». Ωστόσο, σίγουρα θα έχετε βρεθεί κάποια στιγμή στην δυσάρεστη θέση να σας διορθώσουν μετά από μια προφορική γκάφα ή να αλλάξετε το πληκτρολόγιο του υπολογιστή σας στα ελληνικά και να διαπιστώσετε πως τα «χρόνια» greeklish έχουν σβήσει μέρος της ορθογραφίας από την μνήμη σας. Παρακάτω ακολουθούν μερικά από τα συχνότερα παραπτώματα των ομιλητών της ελληνικής γλώσσας καθώς και οι λέξεις που απλοποιήθηκαν στην δημοτική και αλλάζουν τον ορθογραφικό χάρτη.

*Εξ απ’ ανέκαθεν
Συχνά θέλουμε να τονίσουμε την διάρκεια μιας κατάστασης και χρησιμοποιούμε την φράση «από ανέκαθεν», η οποία είναι προφανώς λανθασμένη, αφού η κατάληξη –θεν σημαίνει στην ουσία «από» και γι’ αυτό το σωστό είναι σκέτο «ανέκαθεν». Το ίδιο ισχύει για την φράση «εκ του μακρόθεν» στην οποία οι δύο πρώτες λέξεις είναι περιττές.

*Ο πιο καλύτερος
Ίσως από τα συχνότερα λάθη που χτυπούν άσχημα στα αφτιά μας, η χρήση του «πιο» μαζί με την συγκριτική επιθέτου πρόκειται για άλλη μία αχρείαστη επανάληψη της σύγκρισης. Το σωστό είναι είτε «ο καλύτερος» ή «ο πιο καλός».

*Κατ’ αρχάς ή κατ’ αρχήν;
Και οι δύο φράσεις χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν την έννοια του «αρχικά». Σωστά; Όχι, αφού αυτή η έννοια εκφράζεται μόνο από το «κατ’ αρχάς». Η φράση «κατ’ αρχήν» σημαίνει κατά κανόνα, ως θέμα αρχής.

*Τα «άχρηστα» γραμματάκια
Πολλές φορές η δύναμη της ευκολίας και της συνήθειας μας ωθούν να κάνουμε μικρές προσθήκες σε λέξεις που όμως δεν είναι σωστές. Τέτοιες περιπτώσεις είναι ο «κλασικός» Οκτώμβριος, που έλκει λανθασμένα το μι επειδή το έχουν οι υπόλοιποι μήνες, καθώς και το ρήμα «μεγενθύνω» το οποία μάλλον υπερμεγεθύνεται με το επιπλέον νι, αφού το σωστό είναι «μεγεθύνω και μεγέθυνση αντί μεγένθυση. Άλλο σύνηθες λάθος με περιττή προσθήκη είναι η λέξη «ξαναεπαναλαμβάνω», που έχει τέσσερα… αχρείαστα γράμματα.

*Πτώσεις και παραπτώματα
Βρισκόμαστε στο έτος 2011 μ.Χ. Φυσικά, τα τελευταία δύο γράμματα σημαίνουν «μετά Χριστόν», παρότι πολλοί συνηθίζουν να το παραλλάσσουν λέγοντας «μετά Χριστού», παρασυρόμενοι από το «προ Χριστού». Στην λανθασμένη περίπτωση, αυτό που στην ουσία λέμε με την γενική πτώση είναι ότι βρισκόμαστε στο 2011… μαζί με τον Χριστό.
Μια άλλη περίπτωση λάθους που σχετίζεται με τις πτώσεις είναι το περίφημο «επικεφαλής», το οποίο αρκετοί κλίνουν (ο επικεφαλής – του επικεφαλή). Η συγκεκριμένη λέξη παραμένει ίδια σε όλες τις πτώσεις, αφού αποτελείται από το επί+γενική της κεφαλής. Προκειμένου να αποφεύγεται το λάθος, είναι ορθότερο να γράφεται ως δύο λέξεις (επί κεφαλής), ωστόσο, χάριν «δημοτικισμού», έχει επικρατήσει να γράφεται ως μία.

*Τέως και πρώην
Υπάρχει διαφορά; Κι όμως. Τέως είναι ο αμέσως προηγούμενος και μόνο αυτός, ενώ η λέξη πρώην μπορεί να αναφέρεται σε οποιονδήποτε προηγήθηκε παλιότερα.

*Ο ψήφος
Στα αρχαία χρόνια, οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τις ψηφίδες για να μετρούν. Στα σύγχρονα χρόνια οι ψηφίδες έγιναν ψήφοι αλλά δεν άλλαξαν… φύλο. Είναι ακόμη γένους θηλυκού και η χρήση του αρσενικού άρθρου λανθασμένη.

*Λάθος προσταγές
Στην Προστακτική, η εσωτερική αύξηση του ρήματος δεν διατηρείται. Με άλλα λόγια, το σωστό είναι «Απόφυγέ το» και όχι «Απέφυγέ το».

Οι λέξεις που απλοποιήθηκαν

- Τραίνο ή τρένο;
Η γραφή με «αι» έλκεται από την ξένη ρίζα της λέξης train. Ωστόσο, στα ελληνικά, απλοποιείται και γράφεται πλέον με έψιλον.
- Αυγό ή αβγό;
Ο νικητής είναι το «αβγό». Η γραφή αυγό, σύμφωνα με το λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη, παρότι συνηθιζόταν επί πολλά χρόνια, δεν είναι σωστή αφού δεν δικαιολογείται επιστημονικά δίφθογγος αυ- στη λέξη.
- Κτήριο ή κτίριο;
Κι όμως, γράφεται με ήτα. Η λέξη δεν προέρχεται από το ρήμα κτίζω, όπως οι λέξεις κτίσμα και κτίστης, καθώς δεν δικαιολογείται κατάληξη σε –ριο. Επομένως, ορθότερη είναι η γραφή κτήριο, παρότι έχουμε συνηθίσει λόγω απλοποίησης να τείνουμε στο γιώτα.
- Ξίδι ή ξύδι;
Την γραφή με ύψιλον μπορούμε να την ξεγράψουμε κατευθείαν, καθώς είναι πέρα για πέρα λανθασμένη. Παλιότερα, γραφόταν ως «ξείδι» λόγω συγγένειας με το οξείδιο, αλλά πλέον γράφεται με την απλή μορφή «ξίδι».
- Κόκκαλα ή κόκαλα;
Προερχόμενη από την αρχαία λέξη «κόκκος», η ορθότερη γραφή είναι με δύο κάπα. Ωστόσο, για άλλη μια φορά η απλοποίηση επικράτησε και η επικρατέστερη γραφή σήμερα είναι με ένα κάπα.
- Αφτί ή αυτί;
Μολονότι διδασκόταν επί χρόνια ως αυτί, η σωστή εκδοχή σύμφωνα με την επιστήμη της γλωσσολογίας είναι αυτή του αφτιού.
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v