Πρέσπες: Ιστορίες της δικής μας όχθης

της Έλενας Μπούλια

Όταν πίνεις ελληνικό καφέ σε ένα παραδοσιακό, σχεδόν βουκολικό, καφενείο, με προβιές για ντεκόρ στους τοίχους και δίχτυα ψαρέματος για κουρτίνες· όταν ακούς μία περίεργη διάλεκτο γύρω σου, καταλαβαίνοντας ωστόσο το νόημα της κουβέντας, με κοκόρια και πάπιες σε μακρινότερο ηχητικό background· κι όταν το κρύο σε συνδυασμό με την υγρασία σε πιρουνιάζουν αλλά δεν μπορείς να σταματήσεις να περπατάς, γιατί η αύρα του τοπίου σε καλεί να βουλιάξεις στην καταπράσινη φύση, όπως οι γαλότσες σου στο λασπωμένο γρασίδι… τότε συνειδητοποιείς ότι βρίσκεσαι στις Πρέσπες. Στις περίφημες λίμνες του βορειοδυτικότερου άκρου της Ελλάδας που ενώνουν (ή μήπως χωρίζουν;) με τα στάσιμα νερά τους την χώρα μας με την Π.Γ.Δ.Μ. και την Αλβανία, δημιουργώντας το λεγόμενο «τριεθνές».

Γεωγραφικά οι Πρέσπες ανήκουν στον Νομό Φλώρινας. Εκεί μπορεί, ωστόσο, να βρεθεί κανείς και από την Καστοριά, καθώς οι λίμνες σχεδόν ισαπέχουν από τις δύο πρωτεύουσες των νομών με την μαγευτική διαδρομή μέσα από τους χρυσοπράσινους δρυμούς να υπολογίζεται περί την μία ώρα. Η λεκάνη των Πρεσπών σχηματίστηκε, σύμφωνα με τους επιστήμονες, από τεκτονικές υφέσεις κατά την διάρκεια της Τριτογενούς γεωλογικής εποχής (από 1 έως 70 εκατομμύρια χρόνια πριν). Αρχικά, πιστεύεται, ότι είχε δημιουργηθεί μία λίμνη, η οποία με την πάροδο των αιώνων και τις μορφολογικές αλλαγές ανέπτυξε σιγά-σιγά μία αμμώδη λωρίδα γης, διαχωρίζοντας τελικά την Μεγάλη από την Μικρή Πρέσπα. Και, άδικα ίσως προς την Μεγάλη, η Μικρή Πρέσπα είναι η πρώτη που επισκέπτονται οι περισσότεροι κατά την εκδρομή τους εκεί.

Φτάνοντας στην κεντρική όχθη της Μικρής Πρέσπας μας υποδέχονται οι ντόπιοι καλλιεργητές με τους πάγκους τους γεμάτους από κάθε είδους φασόλια -οι Πρέσπες φημίζονται για τα ξερά φασόλια τους- και διάφορα άλλα τοπικά προϊόντα, θυμίζοντάς μας τον πλούτο της ελληνικής γης που ειδικά αυτήν την εποχή στην βόρεια Ελλάδα βρίσκεται στο ζενίθ της. Στην μέση της -προστατευμένης από τη Διεθνή Σύμβαση Ramsar- Μικρής Πρέσπας επιπλέει το μικρό νησάκι Άγιος Αχίλλειος, το οποίο εδώ και μερικά χρόνια αποτελεί το κέντρο των εκδηλώσεων «Πρέσπεια» με σημαντικές συναυλίες κάθε καλοκαίρι. Η πρόσβαση στο νησί είναι πανεύκολη και διασκεδαστική, καθώς αυτό ενώνεται με την ηπειρωτική γη με μία φαρδιά, πλωτή πεζογέφυρα, η οποία σου δίνει την εντύπωση ότι περπατάς σχεδόν πάνω στο νερό, δίπλα στις πάπιες και τις βάρκες, κάτω από ιπτάμενους πελεκάνους, στην μέση του παντού και του πουθενά.

Ο Άγιος Αχίλλειος πήρε το όνομά του από την βασιλική εκκλησία του 10ου αιώνα, ένα σημαντικότατο βυζαντινό μνημείο που χτίστηκε από τον βούλγαρο τσάρο Σαμουήλ μετά το 986, τα ερείπια της οποίας μπορεί κανείς να δει σήμερα κατά την βόλτα του στο μικρό νησάκι. Περπατώντας ανάμεσα σε αδέσποτες κότες, γάτες και σκύλους, πάνω στο νωπό γρασίδι των φυσικών μονοπατιών μοιάζουν σα να φυτρώνουν μπροστά μας και ανάμεσα στην χαμηλή βλάστηση ο ναός του Αγίου Γεωργίου, του 15ου αιώνα, η Παναγία η Πορφύρα, παρατημένες ξύλινες βάρκες και αμέτρητα λασπωμένα, μισογκρεμισμένα οικήματα που κάτω από τα βαριά μαύρα σύννεφα εντείνουν στον επισκέπτη το μελαγχολικό αίσθημα της εγκατάλειψης. Τόσο που σε κάνει να αναρωτιέσαι αν ισχύει τελικά ο θρύλος που λέει πως αν χτιστεί ένα ακόμα σπίτι στον Άγιο Αχίλλειο, από τα μόλις 11 που μετρώνται τα τελευταία χρόνια, αυτό θα πέσει. Αφού πιάνουμε για λίγο την κουβέντα με δύο χαμογελαστές, ηλικιωμένες γυναίκες που με ανδρικό σθένος μαζεύουν ξύλα, σχολιάζοντας πόσο τυχερές είναι οι γάτες τους που μόλις σερβιρίστηκαν με φρέσκες πέστροφες, καθόμαστε στο ομώνυμο -με το νησί- κεντρικό καφενείο (που είναι και ταβέρνα και ξενώνας, δείτε εδώ) για έναν γρήγορο -αλλά ανακουφιστικά ζεστό- καφέ. Μαζεύουμε δυνάμεις και συνεχίζουμε για την Μεγάλη Πρέσπα και το χωριό Ψαράδες.

Σε απόσταση μικρότερη των δέκα λεπτών από την Μικρή, η Μεγάλη Πρέσπα δεν χωράει πια στο βλέμμα. Ο υδάτινος όγκος της είναι τόσο μεγάλος που θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί θάλασσα από έναν αδαή, αν δεν τον προλάβαιναν στην είσοδο του χωριού βαρκάρηδες που προσφέρονται για βόλτα στην λίμνη (με το τσουχτερό αντίτιμο των 20 ή 30 ευρώ, για την «μικρή» ή «μεγάλη» βόλτα αντίστοιχα). Το χωριό Ψαράδες, αν δει κανείς τον χάρτη της περιοχής, μοιάζει με το ανοιχτό στόμα μιας φάλαινας, έτοιμο να ρουφήξει την μαγευτική ομορφιά του τοπίου. Κι αν η ομορφιά μένει ακόμα ανέγγιχτη, αυτό που σίγουρα «ρουφά» το χωριό είναι την πλούσια πανίδα της λίμνης, η οποία εκτίθεται στην συνέχεια στα μικρά ενυδρεία έξω από τις αμέτρητες ταβέρνες προκαλώντας την όρεξη των ψαροφάγων (υπολογίζεται -για την ιστορία- ότι οι Πρέσπες φιλοξενούν περί τα 23 είδη ψαριών).

Μικρό, πεζοδρομημένο και οπωσδήποτε γραφικό, το χωριό Ψαράδες, μαζί με τον βορειότερο Άγιο Γερμανό, αποτελούν έναν από τους προστατευμένους παραδοσιακούς οικισμούς του Δρυμού. Εκεί, πέρα από την βαρκάδα που -αν και ακριβή- αξίζει να κάνετε για να δείτε μοναδικές κατά τόπους βραχογραφίες και απομονωμένα ασκηταριά, μπορείτε και να καταλύσετε σε κάποιο από τα ενοικιαζόμενα δωμάτια (προτείνεται το ομώνυμο ξενοδοχείο Ψαράδες με την εκπληκτική θέα στην λίμνη, τηλ. 23850 46015).

Αν σκοπεύετε να περιπλανηθείτε πεζή στην ευρύτερη περιοχή των Πρεσπών, είναι χρήσιμο να επισκεφθείτε νωρίτερα το χωριουδάκι Άγιος Γερμανός, όπου υπάρχει Κέντρο Πληροφόρησης για να προμηθευτείτε χάρτες και να ενημερωθείτε κατάλληλα για την ιστορία του τόπου αλλά και την οικολογική του σημασία, την χλωρίδα και την πανίδα του. Στο Κέντρο εργάζονται άρτια εκπαιδευμένοι οδηγοί που είναι πρόθυμοι να σας ξεναγήσουν στην περιοχή, ώστε να απολαύσετε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις φυσικές ομορφιές και να μην χάσετε κανένα αξιοθέατο. Στον Άγιο Γερμανό, μάλιστα, αυτές τις μέρες πραγματοποιείται και απόσταξη τσίπουρου, το οποίο θεωρείται από τα καλύτερα της Ελλάδας, ενώ στο πανέμορφο χωριό θα βρείτε και κάποια καταλύματα ιδανικά για παραδοσιακή φιλοξενία (προτείνονται ο ομώνυμος ξενώνας Άγιος Γερμανός και ο ξενώνας Πέτρινο). Σε κάθε περίπτωση, μην φύγετε από τις Πρέσπες αν δεν δοκιμάσετε σε κάποιο από τα ταβερνάκια τοπικές νοστιμιές, φασόλια και πιπεριές, φρέσκα ψάρια (τσιρόνι, μπράνες κ.α.) και το περίφημο κόκκινο κρασί από το γειτονικό Αμύνταιο.

Αν πάλι η βόλτα σας τελειώνει κάπου εδώ, η πόλη της Φλώρινας, αρχοντική και πλήρως εκσυγχρονισμένη, απέχει μόλις 45 χλμ. από τις Πρέσπες. Η δε διαδρομή, από το Πισοδέρι με το Χιονοδρομικό Κέντρο της Βίγλας στα μισά, είναι απλά μαγευτική. Ειδικά αυτήν την εποχή του χρόνου, με τις εκατομμύρια χρυσαφένιες οξιές να δημιουργούν ένα νοητό τούνελ και τα ξεραμένα φύλλα τους να πέφτουν στον δρόμο σαν χάλκινη βροχή, η διαδρομή αποτελεί από μόνη της αξιοθέατο. Αυτό, βέβαια, αν είστε τυχεροί και δεν σας πιάσει η ομίχλη στα υψηλότερα υψόμετρα, η οποία, σε συνδυασμό με τις πολλές στροφές, μπορεί να σας κουράσει και ίσως να σας ζαλίσει.

Κάντε λίγο υπομονή και σύντομα θα φτάσετε στην Φλώρινα. Θα χωθείτε σε ένα από τα ζεστά καφέ του κεντρικού της πεζοδρόμου, στην Παύλου Μελά, θα κάνετε βόλτα στα ήσυχα δρομάκια της για να θαυμάσετε υπέροχα νεοκλασικά κτίρια και καθαρές πλατείες -όπως η πλατεία Ηρώων-, θα περπατήσετε στον πεζόδρομο του Νικολάου Πύρζα, δίπλα στο μνημείο του ηρωικού μακεδονομάχου, που θα σας βγάλει στην Λεωφόρο Ελευθερίας με τον ορμητικό ποταμό Σακουλέβα… Και θα παρατηρήσετε πως η πόλη αποπνέει αέρα περασμένων μεγαλείων, χωρίς όμως να δείχνει παρατημένη ή παρηκμασμένη. Αντίθετα, ίσως λόγω της νεολαίας που ενισχύεται από το παράρτημα των ΤΕΙ Κοζάνης ή ίσως λόγω του έντονου οικολογικού στοιχείου που την χαρακτηρίζει, η ατμόσφαιρα στην Φλώρινα είναι λίγο… ροκ. Έχει κάτι το μοντέρνο αλλά και διαχρονικό ταυτόχρονα.

Η πόλη, η οποία θεωρείται καταφύγιο καλλιτεχνών καθώς φιλοξενεί δεκάδες ζωγράφους -επαγγελματίες και μη-, διαθέτει μεταξύ άλλων Αρχαιολογικό Μουσείο, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Πινακοθήκη όπου θα δείτε έργα των καλλιτεχνών αυτών, μία αξιόλογη δημόσια βιβλιοθήκη και οργανωμένα λαογραφικά μουσεία που αφηγούνται με φωτογραφίες και εκθέματα την σπουδαία ιστορία της, που εξηγεί τις πληγές που προκάλεσαν στην πόλη κατά το παρελθόν οι δυσμενείς πολιτικές συνθήκες, η ξένη κατοχή και ο εμφύλιος.

Στην Φλώρινα αξίζει να δοκιμάσετε τοπικά εδέσματα και εξαιρετικής ποιότητας κρέατα στο «Στέκι του Παυλάρα» (στην 25ης Μαρτίου), στην «Άλλη Όχθη» και στο «Βαρόσι» (στην Λεωφ. Ελευθερίας). Για την διαμονή σας εκεί προτείνουμε τα πολυτελή ξενοδοχεία Best Western Lingos (πολύ κεντρικά, στην οδό Ταγ. Ναούμ 1) και Hotel Veltsi (στο 6ο χλμ. Φλώρινας – Πρεσπών), ενώ αν ψάχνετε κάτι πιο παραδοσιακό, σας προτείνουμε τον ξενώνα «Πούλια» (23850 30397), στο πανέμορφο χωριό Δροσοπηγή λίγο έξω από την πόλη, με εκπληκτική θέα στην καταπράσινη πλαγιά και το ποτάμι, και καλό φαγητό στην ομώνυμη ταβέρνα του.