Ο ρόλος του Στρατού στην πορεία προς τη Χούντα

Όσοι αδυνατούν να κατανοήσουν το πώς η Ελλάδα οδηγήθηκε το 1967 στην στρατιωτική δικτατορία, συνήθως αναζητούν απαντήσεις στην φθορά του τότε πολιτικού κόσμου και στην αδυναμία του να συνεννοηθεί ώστε να αποτρέψει την εκτροπή.

Παράλληλα με αυτή τη μηχανική ωστόσο εξελίσσεται και μία άλλη, αυτή που αφορά τον ίδιο τον στρατό και την μετεξέλιξή του από όργανο εθνικής άμυνας στον πόλεμο του 1940-1941 σε μηχανισμό έμμεσης και άμεσης ιδεολογικο-πολιτικής κυριαρχίας. Το «Στρατός και Πολιτική εξουσία στη Μετεμφυλιακή Ελλάδα» επιχειρεί να χαρτογραφήσει τη δύσκολη σχέση ανάμεσα στους δύο θεσμούς, σε όλη αυτή την περίοδο που ξεκινά μετά τον εμφύλιο και τελειώνει την 21η Απριλίου.

Στο βιβλίο του ιστορικού Δημήτρη Παπαδιαμάντη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο, παρουσιάζεται η πορεία του στρατού προς την αυτονόμηση από τους πολιτικούς προϊσταμένους μέσα από γεγονότα σταθμούς, όπως η ίδρυση και η ανάπτυξη του ΙΔΕΑ, το κίνημα της 30ης Μαΐου 1951, η σύγκρουση του Παπάγου με το παλάτι για τον έλεγχο του στρατεύματος και η ισχυροποίηση των βασιλέων μετά τον θάνατο του Στρατάρχη.

Ποιες όμως είναι οι δυνάμεις που επενεργούν πριν τα γεγονότα; Η ιδεολογική μάχη εντός του πλαισίου του ψυχρού πολέμου, οι αποστρατεύσεις αντιπάλων και οι προαγωγές ημετέρων και η αποσταθεροποιητική δράση αξιωματικών όπως οι μετέπειτα δικτάτορες Παπαδόπουλος και Ιωαννίδης παρακολουθούνται και καταγράφονται από τον συγγραφέα.

Η οργάνωση που αυτοί οι τελευταίοι ανάπτυξαν εντός του Ιερού Δεσμού Ελλήνων Αξιωματικών, και την οποία ονόμασαν Ένωση Ελλήνων Νέων Αξιωματικών (ΕΕΝΑ), αλλά και η υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ επαναξιολογούνται σε αυτό το ενδιαφέρον ιστορικό πόνημα.

Το Στρατός και Πολιτική εξουσία έχει ως πηγές του τον Τύπο της εποχής- οι επιλογές από τον οποίο καλύπτουν όλες τις πολιτικές αποχρώσεις- αμερικανικά και βρετανικά αρχεία, προσωπικές συνεντεύξεις ανθρώπων του στρατεύματος, αλλά και από τα πρακτικά της Βουλής και τα απομνημονεύματα στρατιωτικών.
 
Ο Θάνος Βερέμης, σχολιάζοντας την σχεδόν δεκαετή έρευνα του Δ. Παπαδημητρίου, σημειώνει στον πρόλογο της έκδοσης: «ο συγγραφέας καταπιάστηκε με ένα κομμάτι της ιστορίας με λίγες δημοσιευμένες ιστορίες και ακόμη λιγότερες αδημοσίευτες πηγές (…) Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη προς τον γράφοντα γιατί μου προσφέρει τώρα την ευκαιρία να καταπιαστώ με μια γενική ιστορία των στρατιωτικών επεμβάσεων στην Ελλάδα».
 
Το Στρατός και Πολιτική εξουσία είναι μια χρήσιμη επιλογή για τον μελετητή αλλά και για τον θαυμαστή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που θέλει να προσθέσει άλλη μία οπτική στη ματιά του. Μια οπτική υποτιμημένη και κάθε άλλο παρά αμελητέα.

Δ. Γλ.