Τα πορφυρά πανιά: Παραμύθι για μεγάλους

Τα πλοία που επέστρεφαν από τη μινωική Κρήτη στην Αθήνα είχαν μαύρα πανιά, δείγμα πένθους για τους επτά νέους και τις επτά νέες που πλήρωναν θυσία οι Αθηναίοι στον Μίνωα. Όταν επέστρεφε ο Θησέας έπρεπε να τα αντικαταστήσει με άσπρα, ώστε να δώσει το χαρμόσυνο μήνυμα στον πατέρα του, αλλά ο νικητής του Μινώταυρου το ξέχασε κι έτσι ο Αιγέας έπεσε στη θάλασσα από τον καημό του. Ο Γκριν στο δικό του παραμύθι βάζει σε πρωταγωνιστικό ρόλο τα πορφυρά πανιά, που είναι το σήμα ενός θαλασσινού πρίγκιπα που θα έλθει να παντρευτεί την Ασσόλ.

Η ιστορία συμπλέκει δύο αφηγήσεις: από τη μία, η Ασσόλ που μεγαλώνει μόνη με τον πατέρα της, παλιό ναυτικό και νυν κατασκευαστή παιχνιδιών κι από την άλλη ο Γκρέυ, γόνος πλούσιας οικογένειας που άφησε τον πύργο του για να γίνει καπετάνιος στο ιδιόκτητο πλοίο του. Η πρώτη αφήγηση στιγματίζεται από την προφητεία ενός περιπλανώμενου συλλέκτη παραδόσεων προς τη νεαρή Ασσόλ, προφητεία που αναφερόταν στην έλευση ενός καραβιού με πορφυρά πανιά, μέσα στο οποίο ένας πρίγκιπας θα την πάρει γυναίκα του. Στη δεύτερη αφήγηση ο μικρός Γκρέυ γίνεται γνώστης ενός πατρογονικού χρησμού που έλεγε ότι από το βαρέλι με το κρασί θα πιει ένας Γκρέυ, όταν θα είναι στον Παράδεισο. Πώς θα συγκλίνουν τελικά οι δυο αφηγήσεις;

Ποιο νόημα μπορεί να έχει ένα παραμύθι ανάμεσα στα αναγνώσματα για μεγάλους και στη «σοβαρή» λογοτεχνία; Πόσο μπορεί να συγκινήσει, να προβληματίσει, να διεγείρει πνευματικά ένα βιβλίο σαν τη “Μόμο” ή “Η ιστορία χωρίς τέλος” του Μίκαελ Έντε και “Η τελευταία μαύρη γάτα” του Ευγένιου Τριβιζά; Μα αν αυτά είναι μυθιστορήματα για παιδιά που διαβάζονται άπληστα κι από ενήλικους, “Τα πορφυρά πανιά” του Αλεξάντρ Γκριν απευθύνονται εξ αρχής στους μεγάλους. Τι μπορούν, λοιπόν, να κάνουν για μας;

Κατά βάση, μας βάζουν στη μαγεία ενός άχρονου κόσμου, κάπου στον 19ο αιώνα, με ιστιοφόρα και προτεχνολογικές νοοτροπίες. Ο αναγνώστης νιώθει να αδειάζει από το άχθος της σημερινής ζωής και να μεταφέρεται σε μια ονειρική πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα ειδυλλιακό τοπίο, παραδεισένιο, σχεδόν ρομαντικό που, ακριβώς επειδή είναι παραμύθι, του συγχωρείται η απλοποίηση, η εξιδανίκευση, η αψεγάδιαστη ωραιότητά του. Η μικρή παιδούλα, το κουρσάρικο χωριό (Καπέρνα σημαίνει «του κουρσάρου»), ο προφήτης, τα παιχνίδια και τα πλοία, το δάσος με τις παραμυθιακές καταβολές του κ.ο.κ. Κακός δεν υπάρχει, ή μάλλον δεν παίρνει τα χαρακτηριστικά ενός και μόνου ανθρώπου, αλλά ενσαρκώνεται στους κατοίκους του κοντινού χωριού και στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες.

Και κάποτε συνειδητοποιείς ότι είναι κάτι περισσότερο από παραμύθι, είναι μια φιλοσοφική παραβολή, όπου η μοίρα συμπλέκεται με την ανθρώπινη πρωτοβουλία. Το δίδαγμα είναι απλό: τα θαύματα δεν έρχονται σε μας, αλλά εμείς τα πραγματοποιούμε. Ο Γκρέυ όχι μόνο εξόπλισε το πλοίο του με πορφυρά πανιά, αλλά και έφτιαξε τον παράδεισό του, πάνω στην αγάπη του για την Ασσόλ, ώστε να υλοποιήσει τις δυο προφητείες. Ο Μέγας Αλέξανδρος έλυσε τον γόρδιο δεσμό με το σπαθί του. Οι άνθρωποι μπορούν να αρπάξουν την ευκαιρία από τα μαλλιά και να την κάνουν πράξη. Ουτοπικό μήνυμα ή αισιόδοξη ματιά; Ας αποφασίσουμε εμείς για τη ζωή μας.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος