Μεταξουργείο: Η νέα στέγη της Πινακοθήκης

του Γιάννη Ασδραχά

Το Μεταξουργείο είναι μία γειτονιά που αλλάζει πρόσωπο τα τελευταία χρόνια. Δεν έχει περάσει καιρός απ' όταν οι τιμές των ακινήτων στην περιοχή ήταν οι ουραγοί στην λίστα με τις αξίες ανά τετραγωνικό στον δήμο της Αθήνας. Ίσως και γι’ αυτό το λόγο να ξεκίνησε ο «εποικισμός» της με εναλλακτικό κόσμο που βρήκε φτηνό τρόπο για να στεγάσει τις ανησυχίες του, αρκετές από τις οποίες είχαν χροιά καλλιτεχνική.

Θέατρα, μουσικές σκηνές, εστιατόρια και μπαρ με ιδιαίτερο χαρακτήρα εμφανίστηκαν εκεί που κάποτε υπήρχαν συνεργεία, αντιπροσωπείες βιομηχανικών υλικών και λαϊκά καφενεία. Δεν μπορούμε να μαντέψουμε την τελική εικόνα, όταν θα φύγει οριστικά το παλιό «κουκούλι» της περιοχής: αν δηλαδή θα καταλήξει ένας Ψυρής με λιγότερα απογευματινά «λαϊκά πάλκα» ή ένα πιο «αρτιστίκ» λαϊφσταίλ νυφοπάζαρο της πόλης, τίτλο που σήμερα έχει το Γκάζι.

Ένα ορόσημο σε αυτή την πορεία προς την αλλαγή, είναι τα εγκαίνια της Νέας Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων, που στεγάζεται στο κτηριακό συγκρότημα που «βάπτισε» την περιοχή, αυτό του Μεταξουργείου. Αυτά τα κτήρια την δεκαετία του 1990 ήταν ένα ρομαντικό αστικό ερείπιο, οι εξωτερικοί τοίχοι ήταν γυμνοί από τους σοβάδες τους και φανέρωναν την λιθοδομή με αρμούς από κοκκινόχωμα. Στην θέση των εξαφανισμένων πορτοπαραθύρων υπήρχαν ανορθόγραφες χειρόγραφες επιγραφές «Απαγορεύεται η είσοδος εις πάντες». Αυτή η κατάσταση ήταν η κατάληξη μίας μεγάλης ιστορίας που ξεκινά σχεδόν με την ανακήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του Ελληνικού Κράτους.

Το οικόπεδο είχε αγοράσει ο πρίγκιπας της Μολδοβλαχίας, και επιχειρηματίας Γεώργιος Καντακουζηνός. Σκοπός του ήταν να χτίσει ένα mall της εποχής του. Στο συγκρότημα που οραματίστηκε, το ισόγειο θα φιλοξενούσε επιχειρήσεις και ο πρώτος όροφος θα ήταν κατοικίες των εμπόρων. Τα σχέδια ανέλαβε ένας αρχιτέκτονας που η δουλειά του καθόρισε την εικόνα της Αθήνας του 19ου αιώνα, ο Χανς Κρίστιαν Χάνσεν.

Το σχέδιο ναυάγησε και το κτήριο έμεινε αχρησιμοποίητο μέχρι το 1852. Τότε το αγόρασε η αγγλική εταιρία «A. Wrampe & Co» με σκοπό να δημιουργηθεί Μεταξουργείο στην Αθήνα. Όμως και την δεύτερη φορά δεν εκπληρώθηκαν οι ιδέες: η εταιρεία πτώχευσε. Έλληνες επιχειρηματίες ανέλαβαν την περαίωση του σχεδίου της βρετανικής εταιρείας. Υπό τον τίτλο «Σηρική Εταιρία της Ελλάδος» η λειτουργία του Μεταξουργείου άρχισε το 1855.

Είκοσι χρόνια μετά, η εταιρεία έβαλε λουκέτο όταν έφτασε το φτηνό μετάξι από την Κίνα και τα κτήρια μετατράπηκαν σε συγκρότημα κατοικίας για να φιλοξενήσουν στην πορεία του χρόνου, πρόσφυγες από την Μικρά Ασία αλλά και φρουραρχείο της ΕΛΑΣ το 1944. Το 1960 μέρος του συγκροτήματος κάηκε, το κτήριο εγκαταλείφθηκε σταδιακά και ακολούθησε την απαξίωση της λαϊκής συνοικίας στις μεταπολεμικές δεκαετίες. Ο εγγονός του ιδιοκτήτη, που το μετέτρεψε σε Μεταξουργείο αποφάσισε να το δωρίσει στον Δήμο Αθηναίων το 1993 και επτά χρόνια μετά αποφασίστηκε η αξιοποίησή του. Μέχρι φέτος ήταν κρυμμένο πίσω από το πράσινο δίκτυ των εργασιών. Η επίσημη αποκάλυψη έγινε την Τετάρτη 27/10, στο νέο του ρόλο, με ένα κυριολεκτικό βάπτισμά: με βροχή.

Στους δύο χώρους των κτηρίων συνολικής έκτασης 1500 τ.μ. παρουσιάζεται αυτό το διάστημα μία έκθεση με 160 έργα που αποτελούν μία επιλογή από τα 3.500 έργα τέχνης που έχει στην κατοχή του ο Δήμος Αθηναίων. Πρόκεται για δημιουργίες κορυφαίων Ελλήνων καλλιτεχνών. Η έκθεση στήθηκε με σκοπό «ο επισκέπτης να διατρέχει την ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής με αντιπροσωπευτικά έργα» όπως μας είπε η Διευθύντρια της Πινακοθήκης και των Μουσείων του Δήμου Αθηναίων, Νέλλη Κυριαζή που κατέχει και την επιμέλεια της έκθεσης.

Πολλά από τα έργα της Συλλογής εμφανίζονται για πρώτη φορά, όπως τα Προπύλαια του Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα, με τις αρχαιότητες του ιερού βράχου να ορίζουν ένα έντονο μπλε φόντο, και η Κόρη με Γατάκι του Γιάννη Σπυρόπουλου, αλλά και ένα τελείως άγνωστο έργο της Σοφίας Λασκαρίδου, της πρώτης γυναίκας που έσπασε το άβατο της Σχολής Καλών Τεχνών.

Στο πρώτο μέρος της έκθεσης παρουσιάζονται έργα από τους Ακαδημαϊκούς Γεώργιο Ιακωβίδη, Σπυρίδωνα Βικάτο και Γεώργιο Ροϊλό με ηθογραφικά θέματα, τα μέλη της ομάδας "Τέχνη" του 1917, Οδυσσέα Φωκά, Λυκούργο Κογεβίνα, Όθωνα Περβολαράκη, Περικλή Βυζάντιο, Νικόλαο Οθωναίο και Θεόφραστο Τριανταφυλλίδη και από τους εκπροσώπους της γενιάς του ‘30 Φώτη Κόντογλου, Αγήνορα Αστεριάδη, Νίκο Χατζηκυριάκο - Γκίκα και Ορέστη Κανέλλη, στους Ανανεωτές Κωνσταντίνο Παρθένη και Σπύρο Παπαλουκά, τους Εξπρεσιονιστές Γιώργο Μπουζιάνη και Γιάννη Μηταράκη και την Αφαίρεση του Γιάννη Σπυρόπουλου.

Η δεύτερη αίθουσα περιέχει έργα καλλιτεχνών που βρίσκονται πιο κοντά στην εποχή μας όπως των Γιώργου Βακιρτζή, Μαρίας Σπέντζα, Στέλιου Βότση, Χρόνη Μπότσογλου, Όπυς Ζούνη, Αλέκου Φασιανού, Κίκου Λανίτη, Αλέξανδρου Αλιέα, Βάσως Κυριάκη, Χρήστου Θεοφίλη, Γιώργου Θεοφυλακτόπουλου, Φιλιππίνας Λιβιτσάνου. Παράλληλα παρουσιάζονται γλυπτά της Συλλογής, δημιουργίες των Ιάσονα Παπαδημητρίου, Μιχάλη Τόμπρου, Βάσου Καπάνταη, Σπύρου Καταπόδη, όσο και νεότερων καλλιτεχνών.

«Αυτό το κτίριο αποτελεί σπονδή στη μνήμη των δημιουργών, αφιέρωση στη δημιουργία, διαιώνιση της παρακαταθήκης ολόκληρης της ελληνικής ζωγραφικής τέχνης. Με μια λέξη, είναι η πνευματική και πραγματική κιβωτός της ελληνική ζωγραφικής» τόνισε η Διευθύντρια της Πινακοθήκης. Όσο γιατί τον λόγο της μεταφοράς της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων από το πρώην βρεφοκομείο στην πλατεία Κουμουνδούρου, αυτός είναι πως τα 1500 τ.μ. εκθεσιακών χώρων των δύο κτίριων της νέας Πινακοθήκης δίνουν μεγαλύτερες δυνατότητες. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό το ένα κτήριο θα φιλοξενει την μόνιμη συλλογή, ενώ στο δεύτερο θα εναλλάσονται περιοδικές εκθέσεις.

INFO
Κτίριο Μεταξουργείου, Λεωνίδου και Μυλλέρου (Μεταξουργείο)
Διάρκεια έκθεσης: έως τις 28 Νοεμβρίου 2010
Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη έως και Σάββατο 10.00-14.00 & 17.00-21.00 Κυριακή 10.00-14.00, Δευτέρα κλειστά
Επικοινωνία: 210 3231841