Κυνόδοντας: Μην το τρως το τυράκι

Ομολογώ ότι όταν πρωτοείδα τον «Κυνόδοντα», τρίτη στη σειρά μετά από δύο βασανιστικά κακές ταινίες, με κούρασε και αντέδρασα αρνητικά σε μια ακόμη διαφαινόμενη αλληγορία για την εξουσία και τον άνθρωπο κι ακόμη μια συμβολική αποδόμηση της μικροκοινωνίας που λέμε οικογένεια.

Παρ' όλ' αυτά, πήρα σπίτι μου το κεντρικό νόημα και κατέληξα ότι ο Λάνθιμος έκανε μια καλοδουλεμένη και έξυπνη διαχείριση των συμβόλων και των εικόνων του, ασχέτως αν εγώ δεν είχα όρεξη ν' ακούσω το χιλιοειπωμένο μήνυμά του, ενώ καταμεσής της αφήγησής του τοποθέτησε ένα πολύ δυνατό σεναριακό εύρημα: ο κυνόδοντας χρησιμοποιείται από τον εξουσιαστή πατέρα ως δικλείδα ασφαλείας για να μην απεξαρτηθούν απ' αυτόν τα παιδιά του, λέγοντάς τους ότι θα είναι ελεύθεροι να φύγουν όταν αυτός πέσει. Ποντάρει στο ότι κανείς δεν πρόκειται να βγάλει μόνος του το δόντι του, όμως αν κάποιος θέλει πολύ να απελευθερωθεί, θα το κάνει κι αυτό.

Αυτές τις ημέρες κυκλοφόρησε ευρέως ένα απόσπασμα από αυτήν εδώ την κριτική του Ριζοσπάστη στην εν λόγω ταινία, το οποίο δε μπορούσε παρά να προκαλέσει... απορία στην καλύτερη περίπτωση, και γέλια στη χειρότερη. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο «Κυνόδοντας», στα μάτια του Κόμματος, είναι μια ταινία βαθιά αντιδραστική και αντικομουνιστική, ακόμη μια επίθεση στη μακρόχρονη σειρά επιθέσεων των καπιταλιστών ώστε να σπιλώσουν «την περίοδο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης» -όπως λέγεται κανονικά ο σταλινισμός- μέσω της αστικοποιημένης τέχνης. Χμμμ! Μπορεί και να είναι…

Το θέμα είναι ότι στα λίγα, ομολογώ, κείμενα που διάβασα για τον «Κυνόδοντα», πουθενά δεν είδα κάποια ευθεία αναφορά στα πρώην σοσιαλιστικά καθεστώτα, κανείς δεν ξεχώρισε στις αιχμές του Λάνθιμου τις λεπτομέρειες εκείνες που αναφέρονται στις συγκεκριμένες ιστορικές εφαρμογές της πολιτικής εξουσίας. Σίγουρα στη συνείδηση των πολλών και διεφθαρμένων από εμάς, τα πρώην (και νυν - όπως λέμε Καντάφι) σοσιαλιστικά καθεστώτα έχουν καταχωρηθεί στην κατηγορία «ολοκληρωτισμός», οπότε η αντιστοίχιση είναι εκ των ων ουκ άνευ. Έτσι, ό,τι επίθεση κι αν κάνει κανείς προς τη μεριά του ολοκληρωτισμού, αν οι χαρακτήρες του δεν μιλούν γερμανικά, τότε παίρνει η μπάλα και τον Στάλιν κι έχουμε να κάνουμε με δυτική προπαγάνδα. Τώρα μάλιστα, κατάλαβα τι παίχτηκε.

Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι ο Ριζοσπάστης απευθύνεται σε όσους τον διαβάζουν, οπότε δεν υπήρχε καμία περίπτωση να διαδοθεί κάτι τέτοιο (που αποτελεί κριτική ρουτίνας υποθέτω) αν δεν το αναδημοσίευε κάποιος άλλος (πολύ βολικός στόχος θα έλεγα αν ήμουν παρανοϊκός). Είναι σχεδόν εξωτική η παράνοια και το σύνδρομο καταδίωξης που βγάζει σε μας τους «απ' έξω» αυτή η ρητορική και νομίζω ότι η ρήση «όποιος έχει τη μύγα...» κολλάει εδώ απόλυτα, αφού το ίντερνετ είναι ακατάλληλο μέσο για στοχευμένες δημοσιεύσεις και το «όργανο» έστρεψε μόνο του το βελάκι στο Κόμμα. Όποιος δεν είχε αντιληφθεί την αντικομουνιστική ερμηνεία (υπάρχουν και άνθρωποι που γεννήθηκαν μετά την πτώση του Τείχους και άλλοι που έχουν ατονήσει τα αντικομουνστικά τους αντανακλαστικά) το κείμενο αυτό, υπερδιαδεδομένο πια, του έδειξε το δρόμο.

Βασικά, αυτό που θέλω να πω είναι ότι η παραπάνω κριτική δε σηκώνει κριτική, αφού εξισώνει τελικά τον «Κυνόδοντα» και όλη την αστικοποιημένη τέχνη μ' αυτό το υπέροχο, αλληγορικό ποιηματάκι του αντικομουνιστή ποιητή που όλοι αγαπήσαμε:

Κόκκινο τυρί μας δώσαν
Το τραπέζι όταν μας στρώσαν.
Κόκκινο τυρί
Το κοιτάμε, συζητάμε,
Αλλά τέτοιο,
Δε μασάμε.
Χρώμα ωραίο, ευωδία,
Κι από μέσα,
Αηδία!

Τιμολέων Φανφάρας