Να μην νοσήσει η αλληλεγγύη

Έχω μια (επίκτητη, φαντάζομαι) αντιπάθεια προς τις μαζικές αντιδράσεις, προς εκείνες τις ομοθυμίες της κοινής γνώμης που στις τελευταίες τουλάχιστον δεκαετίες συνδέονταν με κάτι εθνικό ή με κάποιον πανικό λόγω μιας φυσικής καταστροφής. Δεν μπορώ να πάψω να σκέφτομαι την κακή αισθητική που έχουν όλες οι αγελαίες αντιδράσεις και την υπερβολή που συνήθως αποτελεί βασικό τους συστατικό.

Η παρόρμησή μου ήταν να αντιμετωπίσω έτσι και το θέμα του Κορονοϊού. Τα Μέσα, ο φόβος, η παραπληροφόρηση όλα περίμενα ότι θα έπαιζαν τον ρόλο τους για να έχουμε ένα ακόμη «τηλεοπτικό» δράμα από αυτά που συνεγείρουν τα πλήθη. Όμως τα πράγματα δεν γίνονται έτσι. Όχι γιατί δεν βρίσκονται ορισμένοι- και θα βρεθούν περισσότεροι- που θα ποντάρουν στην ανησυχία όλου του κόσμου για να κάνουν νούμερα, να αυξήσουν την δική τους σημασία, να πουλήσουν κ.ο.κ. Αλλά γιατί κρίνεται (σε τεράστια κλίμακα τώρα, όχι μόνο στα νησιά, στα σύνορα και λοιπά) το "τι σόι άνθρωποι είμαστε".  

Μαζί με την δοκιμασία στην οποία υποβάλλεται ο καπιταλισμός, βλέπω την κατάσταση της πανδημίας να δοκιμάζει και μια πολύ βασική ουσία του πολιτισμού μας: Την ποιότητα των σχέσεων που μας συνδέουν- ένας συνήθως δύσκολα παρατηρήσιμος δείκτης του πολιτισμού. Όχι ποσοτικός, αλλά ποιοτικός. Πώς είναι φτιαγμένες οι σχέσεις; Πάνω σε τι; Πόσο αντέχουν σε μια δοκιμασία; Τι μένει μετά από αυτή;

Οι σημερινές σχέσεις και ο τρόπος που δημιουργούνται έχουν πολλά καλά: είναι άμεσες, γρήγορες, άνετες, καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα των δραστηριοτήτων των ατόμων και μπορούν να περιλάβουν εύκολα ολόκληρες ομάδες ανθρώπων. Είναι όμως ταυτόχρονα και λίγο «αφρός». Μια σειρά από χαρακτηριστικά που δίνονται στις ανθρώπινες σχέσεις από τους αγωγούς της σύγχρονης κοινωνικότητας, όπως τα social media, τις κάνουν λιγότερο στέρεες και- ίσως- λιγότερο στηριγμένες στην εμπιστοσύνη.

Ποιος είναι άρρωστος; Γιατή βήχει; Η μικρής έντασης καχυποψία απειλεί να παρεισφρήσει ανάμεσα σε συναδέλφους, φίλους και γνωστούς. Αμφισβητεί τους αυτοματισμούς με τους οποίους ζούσαμε.

Έτσι, ύπουλα και αθόρυβα, η κατάσταση με τον ιό θα δείξει, με τον δύσκολο τρόπο, την πραγματική σημασία μίας από τις βασικές συνδετικές ουσίες της ανθρώπινης σχέσης: την εμπιστοσύνη και τον χρόνο που παίρνει για να δημιουργηθεί και να εγκατασταθεί. Όταν αυτός ο χρόνος δεν υπάρχει και οι σχέσεις δεν περιλαμβάνουν αυτό το δομικό συστατικό, στις κοινωνίες επικρατούν οι φόβοι: φόβοι για τους πρόσφυγες, φόβοι για το άγνωστο, πανικός για την προσωπική μας ευημερία. Και όπου υπάρχουν φόβοι η αλληλεγγύη πάει περίπατο.

Η αλληλεγγύη και όχι ο φόβος είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να πάρουμε τα μέτρα για τον κορονοϊό στα σοβαρά. Αν βοηθήσουμε να εξαπλωθεί λίγο πιο αργά, θα έχουμε κάνει κάτι για κάποιον που πιθανότατα δεν γνωρίζουμε, αλλά η αλληλεγγύη μας θα έχει σπρώξει λίγο μακρύτερα τον φόβο.

Και τον δικό μας και του διπλανού.