Χειροποίητα κοσμήματα: Σμιλεύοντας ομορφιά

της Ηρώς Κουνάδη

Γιατί να αγοράσει κανείς χειροποίητα κοσμήματα; Πώς βρίσκουν τον χώρο τους οι μοναδικές –πλην ακριβότερες από εκείνες της μαζικής παραγωγής– δημιουργίες σε μια αγορά που ολοένα και συμπιέζεται, υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης; Και κυρίως, πώς ξεκινά κανείς να ψαλιδίζει μέταλλα, να στριφογυρίζει κορδέλες και να προσπαθεί να ταιριάξει ανόμοια υλικά, όταν οι επαγγελματικές προοπτικές που ανοίγονται μπροστά του μοιάζουν κάθε άλλο παρά ευοίωνες;

Με αυτόν τον σκεπτικισμό ξεκινήσαμε να μπαινοβγαίνουμε σε εργαστήρια και showrooms, να δοκιμάζουμε σκουλαρίκια και δαχτυλίδια, να περιεργαζόμαστε υπέροχα, ασυνήθιστα κολιέ, να κοντοστεκόμαστε με απορημένο ύφος μπροστά σε περίεργα πενσάκια κι εργαλεία που ανοίγουν τρύπες, να ακούμε ιστορίες και να αντλούμε λίγη από την αισιοδοξία των δημιουργών. Δημιουργών κάθε ηλικίας, από 17 μέχρι 42, και κάθε στυλ, από vintage και νέο-ρομαντικού μέχρι θεατρικού και κλασικού. Δημιουργών που έχουν κάνει την τέχνη τους επάγγελμα, και άλλων που δεν έχουν ιδέα πόσο υπέροχα πράγματα φτιάχνουν.

Όλες, πάντως, συμφωνούν σε ένα πράγμα: οι καιροί είναι δύσκολοι, η αγορά κορεσμένη, αλλά αν αξίζεις, αν το αγαπάς αυτό που κάνεις, κι αν έχεις φρέσκα πράγματα να προτείνεις, δεν έχεις να φοβάσαι τίποτα. Μπορείς να κάνεις το χόμπι σου επάγγελμα. Κι αν συμφωνεί σε αυτό και η μητέρα μιας εκ των δημιουργών, η κυρία Μαρία Φουστάνου, μια από τις πρώτες ελληνίδες σχεδιάστριες κοσμημάτων, που δούλευε το 1983 χωρίς τα υλικά, χωρίς τα εργαλεία, για μια αγορά που μόλις είχε αρχίσει να ακούει πως κόσμημα δεν είναι μόνο ο χρυσός, έτσι θα είναι.

Jewels by Jessica

Φωτό: Μαιρηλία Καλαϊτζίδου
Η Jessica έχει δημιουργήσει, μαζί με άλλες σχεδιάστριες, ένα υπέροχα θεατρικό show room, το White Box, όπου εκθέτει και πουλά τις ρομαντικές, vintage δημιουργίες της. Εκεί την συναντήσαμε, για να μας μιλήσει για την τέχνη που αγαπά, την έμπνευση που αντλεί από το παρελθόν, και τη θέση του χειροποίητου κοσμήματος σε μια αγορά που βιώνει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.

[Δείτε το βίντεο]


Shopping tips: Οι εποχικές συλλογές της Jessica κυμαίνονται στα 25-35 ευρώ. Τα μοναδικά κομμάτια που κατασκευάζει από ανακυκλώσιμα vintage υλικά ξεκινούν από 50 ευρώ και φτάνουν τα 180 ευρώ, ανάλογα το σχέδιο και το υλικό. Για παραγγελίες, μπορείτε να επισκεφθείτε το site των Jewels by Jessica, ή να περάσετε μια βόλτα από το White Box, στο 26 της οδού Πραξιτέλους (τηλ.: 210 3232343) από Τρίτη έως Παρασκευή από τις 12.00 μέχρι τις 18.00 και το Σάββατο από τις 12.00 μέχρι τις 15.00.

Jewels on the Boogie

Μεγάλες, κατακόκκινες καρδιές, αξιολάτρευτα, χρωματιστά σπουργίτια, χρυσά κλειδιά, κοριτσίστικοι φιόγκοι κι ανάλαφρες πεταλούδες. Τα κοσμήματα της Βερόνικας, που ξεκίνησε να ασχολείται με την κατασκευή τους πριν από έξι χρόνια στη Θεσσαλονίκη, αποπνέουν θεατρικότητα διανθισμένη με girlie στοιχεία. Μέταλλα όπως ο χαλκός, ο μπρούντζος και ο αλπακάς συνδυάζονται με πολύχρωμες χάντρες, αραχνοΰφαντες κορδέλες και απροσδόκητα αντικείμενα, όπως παλιά κουμπιά, για να δημιουργήσουν ένα ευφάνταστο αποτέλεσμα.

«Ξεκίνησα εντελώς τυχαία, ήθελα να φτιάξω ένα σκουλαρίκι για ένα συγκεκριμένο φόρεμα. Συνδύασα κάποιες χάντρες από παλιά κοσμήματα χαλασμένα και κατάλαβα ότι μου αρέσει. Αργότερα έκανα και κάποια μαθήματα» λέει, και συμπληρώνει «μου αρέσουν περισσότερο από τα υπόλοιπα υλικά τα μέταλλα, γιατί μπορώ να φτιάξω ό,τι σχήμα θέλω κόβοντάς τα». Αντλεί έμπνευση για τα σχέδιά της από παντού: «Εμπνέομαι από τη μόδα πολλές φορές. Μπορεί να δω κάτι σε μια βιτρίνα και να θέλω να το φτιάξω για μένα, ή να εξελίξω την κεντρική ιδέα. Αλλά και στον ύπνο μου έχει τύχει να δω κάτι και να θέλω να το φτιάξω σε κόσμημα. Άλλες φορές απλά με καθοδηγούν τα υλικά που έχω μπροστά μου» εξηγεί.

Η Βερόνικα δεν πουλά προς το παρόν τα κοσμήματά της. «Φτιάχνω για εμένα και για τις φίλες μου», λέει, «δεν νομίζω ότι έχω φτάσει ακόμα σε επαγγελματικό επίπεδο». Στις έκδηλες αντιρρήσεις μου αντιπαραβάλλει μια έμφυτη τελειομανία. Πιστεύει, παρ’ όλα αυτά, ότι πάντα θα υπάρχει χώρος για το χειροποίητο κόσμημα στην ελληνική αγορά.

«Τα χειροποίητα κοσμήματα γενικά είναι οικονομικά –ανάλογα με τα υλικά, βέβαια. Δε νομίζω ότι έχει πολύς κόσμος τη δυνατότητα να αγοράζει χρυσά και διαμάντια πλέον, οπότε το ιδιαίτερο, χειροποίητο κόσμημα θα κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Εξαρτάται βέβαια πάντα και από την τιμή. Βλέπω συχνά πανάκριβα χειροποίητα κοσμήματα που δεν αξίζουν τα λεφτά τους. Σκέφτομαι «αυτό σου κόστισε 50 λεπτά, δεν μπορείς να το πουλάς 20 ευρώ». Πόσο πια κοστολογείς την έμπνευση και τον χρόνο σου;»

Shopping tips: Αν και η Βερόνικα δεν έχει ασχοληθεί προς το παρόν καθόλου με τις πωλήσεις, αν θέλετε απεγνωσμένα κάποιο από τα κοσμήματα της φωτογραφίας, επικοινωνήστε μαζί της στο e-mail [email protected] και κάτι μπορεί να γίνει. Μετά από μεγάλη πίεση, μας είπε ότι ένα ζευγάρι από τα σκουλαρίκια της θα κυμαινόταν στα 15 ευρώ. Υποθέτει.

Deppy Fou

Φωτό: Μαιρηλία Καλαϊτζίδου
Στο κατάστημά της στη γωνία Αμερικής 20 και Σταδίου, η Δέσποινα εκθέτει και πουλά τις εμπνευσμένες δημιουργίες της από δέρμα, μέταλλα, πέτρες και κρύσταλλα Swarovski. «Το μήλο κάτω από τη μηλιά», λένε, κι αφού η μητέρα της υπήρξε μία από τις πρώτες σχεδιάστριες φο μπιζού στην Αθήνα, το μακρινό 1982, η Δέσποινα δε θα μπορούσε παρά να συνεχίζει επάξια την οικογενειακή παράδοση. Τη συναντήσαμε στο εργαστήριό της, στον επάνω όροφο του καταστήματος, και μας μίλησε για το… μικρόβιο που κληρονόμησε, την έμπνευση που αντλεί από τις εικόνες γύρω της και το πώς το χειροποίητο θα αντισταθεί στην κρίση.

[Δείτε το βίντεο]

Shopping tips: Τα οικονομικότερα κοσμήματα ξεκινούν από 10 ευρώ. Στην πλειοψηφία τους, κυμαίνονται από 30 έως 100 ευρώ, ανάλογα με το σχέδιο και τα υλικά –τα Swarovski ανεβάζουν κάπως τις τιμές. Το Deppy Fou θα το βρείτε ανοιχτό ώρες καταστημάτων, στη συμβολή των οδών Ακαδημίας και Αμερικής (τηλ.: 210 3612650).

Πυρογραφίες

Τα πρωτότυπα κοσμήματα της φωτογραφίας είναι δημιουργίες της 17χρονης Λίτσας, από την Αίγινα, η οποία ασχολείται με το ιδιαίτερο χόμπι της πυρογραφίας εδώ και δύο περίπου χρόνια. Η εντυπωσιακή λεπτομέρεια της εγχάραξης του ξύλου είναι εξολοκλήρου δουλεμένη στο χέρι, με πυρογράφο, σε κοσμήματα που έχουν αρχικά σμιλευτεί στον τόρνο, από τον φίλο της, Αντώνη, που ασχολείται με την ξυλογλυπτική. Για τα σκουλαρίκια, τα φυλακτά και τα μπρελόκ χρησιμοποιείται ξύλο ευκαλύπτου, ενώ τα βραχιόλια γίνονται από διάφορα ξύλα.

Η Λίτσα είναι αυτοδίδακτη στην πυρογραφία. «Αρχικά ξεκίνησα να φτιάχνω κοσμήματα για τον εαυτό μου. Επειδή όμως άρεσαν, άρχισα να φτιάχνω και για φίλες που μου ζητούσαν» εξηγεί. Φυσικά μοτίβα, λουλούδια, πεταλούδες και οι όμορφοι πρωταγωνιστές του δεύτερου χόμπι της, της ιππασίας, κυριαρχούν στα σχέδιά της. «Αφού καταλήξω στο θέμα που θέλω να πυρογραφήσω, ψάχνω σε διάφορες πηγές όπως βιβλία και internet για να δω σχετικά σχέδια. Στη συνέχεια τα συνδυάζω και τα αλλάζω ώστε να έχω το επιθυμητό αποτέλεσμα» λέει.

Δε θα απέκλειε το ενδεχόμενο της επαγγελματικής ενασχόλησης με την πυρογραφία στο μέλλον, καθότι πιστεύει πως πάντα θα υπάρχει χώρος για το κόσμημα στη –στριμωγμένη, έστω– αγορά. «Οι γυναίκες δίνουν πάντα βάση στο να συνδυάζουν ένα ωραίο ντύσιμο με ένα ωραίο, πρωτότυπο κόσμημα» λέει, «το βλέπω και από τις παραγγελίες, που προς το παρόν πηγαίνουν πάρα πολύ καλά».

Shopping tips: Τα βραχιόλια ξεκινούν από 10 ευρώ, τα φυλακτά και τα μπρελόκ κυμαίνονται στα 10-15 ευρώ, και τα σκουλαρίκια στα 10-12 ευρώ. Για πληροφορίες και παραγγελίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τη Λίτσα, στο e-mail [email protected]

Ονειροτεχνήματα

Η δεύτερη μικρούλα της παρέας, η 17χρονη Εύη από τα Χανιά της Κρήτης, δημιουργεί υπέροχα girlie κοσμήματα, από μέταλλα που επεξεργάζεται η ίδια –αλπακά, χαλκό και ορείχαλκο– και τα οποία «παντρεύει» εν συνεχεία με ημιπολύτιμους λίθους, γυαλί, πλαστικό, ύφασμα και ξύλο. Πεταλούδες, μισοφέγγαρα, λουλούδια, φιόγκοι και καρδούλες είναι τα μοτίβα που κυριαρχούν στις ιδιαίτερες δημιουργίες της. «Εμπνέομαι κυριολεκτικά από παντού» λέει η ίδια. «Από ένα παράξενο φύλλο που έπεσε, από ένα φόρεμα που πήρα και ήθελα να το συνδυάσω με ένα κολιέ, από τους ανθρώπους γύρω μου, από τη ζωγραφική και την ποίηση, από ένα κομμάτι γυαλί που είδα σε έναν δρόμο… Πλέον όλα τα ερεθίσματα γύρω μου μεταφράζονται στον εγκέφαλο μου σε κοσμήματα».

Η Εύη, που ετοιμάζεται φέτος να δώσει Πανελλήνιες, ξεκίνησε να φτιάχνει κοσμήματα όταν παρακολούθησε μια σχετική εκπομπή σε τοπικό κανάλι. «Ενθουσιάστηκα. Την επόμενη κιόλας μέρα αγόρασα ένα φύλλο μετάλλου, ένα ψαλίδι και ξεκίνησα. Έπειτα άρχισα να ψάχνω χρώματα, τεχνοτροπίες και υλικά για να εξελίξω τη δουλειά μου». Λέει ότι θα την ενδιέφερε πολύ να ασχοληθεί επαγγελματικά με την κατασκευή κοσμήματος στο μέλλον, καθώς πιστεύει ότι πάντα θα υπάρχει χώρος για το κόσμημα, ακόμη και σε μια αγορά που βρίσκεται σε κρίση.

«Μπορείς να βρεις υπέροχα κομμάτια σε εξευτελιστικές τιμές –έτσι κι αλλιώς κοσμήματα δεν είναι μόνο τα διαμάντια. Έπειτα, σε μια εποχή με τόση πίεση είναι εξαιρετικά σημαντικό να βρίσκουμε πράγματα που μας κάνουν χαρούμενους. Αν ένα ζευγάρι σκουλαρίκια μπορεί να σου προσφέρει ένα χαμόγελο μπροστά στον καθρέφτη το πρωί, αλλάζει ολόκληρη η μέρα σου. Δε μιλάμε για άκριτο υλισμό ή ματαιοδοξία αλλά για απλή ευχαρίστηση» λέει, και προσθέτει «μπορώ να πω ότι οι παραγγελίες μου πηγαίνουν πολύ καλά παρά την κρίση. Φυσικά, οι άνθρωποι το σκέφτονται πολύ περισσότερο πριν αγοράσουν κάτι, αλλά τουλάχιστον είμαι σίγουρη πως όταν το αγοράσουν τους αρέσει. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη ευχαρίστηση ενός δημιουργού».

Shopping tips: Το φορεματάκι της φωτογραφίας κοστίζει 13 ευρώ, τα σκουλαρίκια με τα λουλούδια κυμαίνονται στα 20 ευρώ. Για πληροφορίες και παραγγελίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Εύη στο e-mail [email protected]

Angy’s Creations

Η Αγγελική φτιάχνει κοσμήματα από τότε που θυμάται τον εαυτό της. «Τα τελευταία έξι χρόνια ασχολούμαι πιο σοβαρά. Έκανα και κάποια μαθήματα αργυροχρυσοχοΐας, αλλά ασχολήθηκα και μόνη μου πάρα πολύ» λέει η ίδια. Δουλεύει κατά κύριο λόγο με ασήμι, και μέταλλα όπως μπρούντζο, χαλκό και κασσίτερο σε συνδυασμό με ημιπολύτιμες πέτρες, πλεξιγκλάς, υγρό γυαλί, δέρματα, υφάσματα και οτιδήποτε άλλο πέσει στα χέρια της. «Μου αρέσει να συνδυάζω πολυτελή με ευτελή υλικά» εξηγεί.

Εμπνευσμένα από vintage σχέδια σε κάποιες περιπτώσεις, από γεωμετρικά σχήματα σε άλλες, και από τα ίδια τα υλικά τις περισσότερες φορές, τα κοσμήματα της Αγγελικής αποπνέουν ρομαντική αθωότητα. Τα χρώματα, όπου υπάρχουν, είναι τόσο διακριτικά όσο χρειάζεται για να αφήνουν στα μέταλλα τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Κι εκεί που νομίζεις πως τα έχεις κατηγοριοποιήσει υπό την ταμπέλα των νέο-ρομαντικών, έρχεται ένα funky, φούξια τετράγωνο δαχτυλίδι από πλεξιγκλάς, ή ένα ζευγάρι σκουλαρίκια – παπάκια να σε διαψεύσει πανηγυρικά.

Η επαγγελματική ενασχόληση με το κόσμημα υπάρχει εδώ και χρόνια στο μυαλό της Αγγελικής, που θέλει όμως πρώτα να τελειώσει τη Σχολή Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου σπουδάζει. Πιστεύει πως οι νέοι σχεδιαστές που αγαπούν πολύ τη δουλειά κι έχουν πρωτότυπες ιδέες, που ξεφεύγουν από τα ήδη υπάρχοντα, θα βρουν τη θέση τους στον χώρο –κι ας μοιάζει αυτός κορεσμένος. «Σιγά σιγά ο κόσμος αρχίζει να εκπαιδεύεται στην ιδέα του χειροποίητου, να το αναγνωρίζει και να εκτιμά τη δουλειά του» σχολιάζει.

«Οι παραγγελίες πάνε καλά γενικώς» συνεχίζει. «Σίγουρα παρατηρείς διαφορά, εγώ ας πούμε έχω κρατήσει τους πελάτες που είχα, αλλά δεν ψωνίζουν όσο παλιότερα. Είναι απόλυτα λογικό, γι’ αυτό κι εγώ προσπαθώ να προσαρμόσω τις τιμές μου, να φτιάχνω κοσμήματα οικονομικά, παράλληλα με τα πιο δύσκολα, να έχω ποικιλία ώστε ο καθένας να μπορεί να διαλέξει αυτό που του ταιριάζει».

Shopping tips: Τα κοσμήματα της Αγγελικής ξεκινούν από 5 ευρώ, και ανεβαίνουν ανάλογα με το σχέδιο και τα υλικά. Για να τα δείτε από κοντά, μπορείτε να περάσετε από το Bazaar του Ash in Art, που διοργανώνεται μια φορά τον μήνα, ή να επικοινωνήσετε μαζί της στο e-mail [email protected] για να κλείσετε ραντεβού και να επισκεφθείτε το εργαστήριό της.

My Grace Butterfly

Εμπνευσμένα γεωμετρικά σχέδια, χαριτωμένες πεταλούδες, ανάλαφρες συνθέσεις. Τα πολύχρωμα κοσμήματα της Νίκης είναι φτιαγμένα από επιπλατινωμένο ή επιχρυσωμένο ασήμι 925, ημιπολύτιμες πέτρες και γνήσιο δέρμα, και εμπνευσμένα, όπως λέει η ίδια –και δυσκολευόμαστε να την πιστέψουμε– από την καθημερινότητά της. «Μια βόλτα στην εξοχή, ένα παιχνίδι του γιου μου, αρκούν για να μου κεντρίσουν το ενδιαφέρον και να με εμπνεύσουν» εξηγεί.

Η Νίκη, που φτιάχνει κοσμήματα από παιδί, θα μετέτρεπε το χόμπι της σε απασχόληση χωρίς δεύτερη σκέψη. Αν και, όπως λέει, ο μεγάλος ανταγωνισμός στον χώρο του χειροποίητου κοσμήματος δημιουργεί επιπλέον δυσκολία σε μια ήδη πιεσμένη από τις οικονομικές συγκυρίες αγορά, πιστεύει ότι «με κάθε αναποδιά έρχεται και κάποια ευκαιρία. Η χώρα μας μπορεί να περνάει κρίση και το κόσμημα δεν μπορεί να θεωρηθεί είδος πρώτης ανάγκης, αλλά έχει και αυτό την χρησιμότητά του. Ένα μικρό δωράκι με γούστο και προσωπικότητα σε κάνει να αισθανθείς υπέροχα έστω για λίγο, να ξεχάσεις τις δυσκολίες σου, σε ανανεώνει. Σε αυτά τα πλαίσια προσπαθώ και εγώ να δημιουργήσω τα κοσμήματα μου».

Τη ρωτώ αν πηγαίνουν καλά οι δουλειές αυτήν την εποχή, και μου λέει «όπως είπαμε και πριν η κρίση έχει περιορίσει την κίνηση γενικότερα. Έτσι και στην δική μου περίπτωση. Αυτό που με χαροποιεί όμως είναι ότι συνεχώς αυξάνονται οι άνθρωποι που τους αρέσει η δουλειά μου και τα σχόλια που μου αφήνουν είναι κολακευτικά. Ας ελπίσουμε η χώρα να βγει γρήγορα από την κρίση ώστε το κλίμα να αντιστραφεί και οι Έλληνες να μπορέσουν και πάλι να απολαμβάνουν και τα "περιττά" εκτός από τα απαραίτητα».

Shopping tips: Τα κοσμήματα της Νίκης ξεκινούν από 25 ευρώ, και φτάνουν μέχρι τα 80 ευρώ, αναλόγως τα υλικά και το σχέδιο. Περισσότερες φωτογραφίες μπορείτε να δείτε στο προφίλ της στο flickr. Για πληροφορίες και παραγγελίες μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο e-mail [email protected]

Και λίγη Ιστορία…
Η κ. Μαρία Φουστάνου, η μητέρα της Δέσποινας, βλέπει την κόρη της να συνεχίζει την τέχνη που τόσο αγάπησε η ίδια πριν από 28 χρόνια, κι έχει κάθε λόγο να αισιοδοξεί. «Οι Έλληνες κατασκευαστές δεν έχουμε πλέον τίποτα να ζηλέψουμε από το εξωτερικό» λέει. «Εξάγει η ελληνική αγορά, το ξέρετε αυτό;». Όταν ξεκίνησε εκείνη να ασχολείται με την κατασκευή χειροποίητου κοσμήματος, το φο μπιζού είχε μόλις κάνει την εμφάνισή του στην ελληνική αγορά. «Ήμασταν πολύ λίγοι οι Έλληνες κατασκευαστές που φτιάχναμε καλό φο μπιζού. Τρεις – τέσσερεις σε όλη την Αθήνα» θυμάται. «Υπήρχε ο Αρμάνδος, ο μεγάλος εκείνος κατασκευαστής, που έκανε αξιόλογη δουλειά».

«Ήταν πολύ πιο δύσκολο τότε, διότι δεν υπήρχαν τα υλικά που φανταζόσουν ότι θα ήθελες να χρησιμοποιήσεις. Ο Swarovski τώρα έχει βοηθήσει πάρα πολύ, με τις ιδέες και τις καινοτομίες του. Εμείς κοιτάγαμε πετρούλα - πετρούλα. Μας έπαιρνε ώρες να βγάλουμε ένα κόσμημα. Γι’ αυτό το κόσμημα το καλό ήταν ακριβότερο τότε απ’ ότι είναι τώρα. Θυμάμαι ας πούμε την εποχή του ‘90 πουλούσα –χονδρική πώληση– από εννέα έως δώδεκα χιλιάδες δραχμές το ζευγάρι τα σκουλαρίκια».

«Δεν είχαμε αυτές τις ευκολίες» λέει καθώς μου δείχνει τα περίπλοκα πενσάκια της κόρης της, «δεν είχαμε τα εργαλεία. Και βέβαια το κόσμημα δεν ήταν ωραίο. Εμένα δε μου έδειξε ποτέ κανείς. Καθόμουν μέχρι τις 3.00 - 4.00 η ώρα το πρωί για να βρω πώς γίνεται το καθετί. Δεν ήξερα καν ότι χρειάζεται αυτό το πενσάκι, το στρογγυλεμένο, για να κάνω καμπύλη, είχα πάρει ένα ίσιο και παιδευόμουν. Πέτυχα, όμως, και πολύ γρήγορα για την εποχή εκείνη. Πήγαινα σε εκθέσεις έξω, στη Γαλλία, στην Ιταλία, να δω τι γίνεται, να πάρω ιδέες. Είχε έξαρση το φο μπιζού τότε».

Τη ρωτώ πώς βλέπει τώρα την αγορά, αν έχει θέση το χειροποίητο κόσμημα σε μια κορεσμένη αγορά που έχει κατακλυστεί από αξεσουάρ μαζικής παραγωγής. «Τα κινέζικα δεν έχουν κάνει ζημιά στο καλό κόσμημα» μου λέει. «Στο μέτριο ναι. Διότι ο πελάτης έχει μάθει και το αναγνωρίζει πια. Ο κόσμος πλέον θα πάρει κάτι που θα είναι σίγουρος ότι θα το ευχαριστηθεί. Δε θέλει πια την κακομοιριά των 2 ευρώ. Γι’ αυτό κι εμείς προσπαθούμε για κάτι ωραίο».