Γιάννης Ζουγανέλης: "Οι αντιθέσεις δημιουργούν τις θέσεις"

Συνθέτης, τραγουδιστής, στιχουργός, ηθοποιός, κωμικός, παρουσιαστής, διδάσκαλος. Ο Γιάννης Ζουγανέλης, μία από τις σεμνότερες παρουσίες του σύγχρονου καλλιτεχνικού στερεώματος, μιλά στο in2life για την τέχνη, την πολιτική και τη... σωκρατική του μέθοδο.
της Φιλουμένας Ζλατάνου

Ο Γιάννης Ζουγανέλης είναι ανατρεπτικός και τολμηρός και συνάμα ευαίσθητος και πολιτικοποιημένος με έναν τρόπο που εξηγεί διεξοδικά. Πολυσχιδής ως καλλιτεχνική προσωπικότητα, τραγουδοποιός, τραγουδιστής, κωμικός, ηθοποιός και έντονα μαχόμενος για τα κοινά και κυρίως για τον κοινωνικό ρατσισμό και το δικαίωμα όλοι οι πολίτες να αισθάνονται ίσοι. Ένας άνθρωπος που δε φοβάται να μιλήσει ανοιχτά και με ειλικρίνεια για τα καλώς και κακώς κείμενα της εποχής μας. Γιος, πατέρας, σύζυγος, πολίτης, καλλιτέχνης, ο Γιάννης Ζουγανέλης μας μίλησε με πολύ καλή διάθεση δίνοντας μας τροφή για σκέψη.

Τι σημαίνει η τραγουδοποιία για εσάς;

Οτιδήποτε συμβαίνει στη ζωή είναι ανάγκη να συμβεί. Η τραγουδοποιία είναι η ποίηση του τραγουδιού, «το να ποιούμε τραγούδια». Δεν υπάρχει πάντα ποίηση στο τραγούδι, υπάρχει και τραγουδοκατάντια, και τραγουδοποιία από παράδοση και κρυμμένη τραγουδοποιία. Το μεγάλο κακό είναι ότι υπάρχουν πάρα πολύ καλοί τραγουδοποιοί που δεν τους έχει δώσει η ζωή τη δυνατότητα να προβληθούν. Δεν υπάρχει προβολή σε πολύ σημαντικές προσωπικότητες της τραγουδοποιίας.

Παλιά υπήρχε πολιτικό τραγούδι. Στην εποχή μας βλέπουμε να γίνονται τραγούδια κοινωνικοπολιτικού χαρακτήρα. Ποιος είναι τελικά ο ρόλος των τραγουδιών;

Καταρχήν, όλη η τέχνη και όλη η ζωή είναι πολιτική και πρέπει να έχει αναφορά στην πολιτική από τη στιγμή που είμαστε πολίτες και αυτό είναι το καλύτερο δικαίωμα που έχουμε απέναντι στη ζωή. Οι πολίτες πρέπει να έχουν συνείδηση της πολιτείας και να εξελίσσονται. Κανείς δεν εξελίσσεται έξω από τη διαδικασία της γνώσης. Όλα είναι πολιτικά ακόμα και το ότι προβάλλεται η χυδαιότητα, κυρίως από ανθρώπους που υπολείπονται σε νου και τους χρησιμοποιούν κανάλια. Βγαίνουν παιδάκια και άνθρωποι που δεν έχουν καμία σχέση με τη μουσική σε διάφορα ριάλιτι και τους χρησιμοποιούμε για να νιώσουμε εμείς ότι είμαστε καλύτεροι βλέποντας τους.

Υπάρχει και στρατευμένη τέχνη, δηλαδή τραγούδια που παροτρύνουν τους αποδέκτες να μπουν στη διαδικασία της σκέψης και να αποφασίσουν με ποιους θα πάνε και ποιους θα αφήσουνε. Στην Ελλάδα έχουμε τεράστια παράδοση, υπάρχουν φοβεροί μουσικοί, στιχουργοί και ποιητές που έχουν γράψει με πολύ πόν-και ο πόνος είναι στοιχείο ζωής- για τον τόπο αυτό, ο οποίος συνεχώς προδίδεται. Νομίζω ότι και τώρα έρχονται ώρες τεράστιας προδοσίας με όλα αυτά που συμβαίνουν με τα Σκόπια, με τη μεγάλη Αλβανία… Είμαστε μέρος του στημένου παιχνιδιού ή τα ανεχόμαστε όλα αυτά; Όλα αυτά είναι πολιτικά και μπορούν να περιγραφούνε σε τραγούδια, γιατί η τέχνη δεν έχει να κάνει μόνο με τη διασκέδαση αλλά και με τη σκέψη, την έρευνα. Η τέχνη έχει και το στοιχείο της έρευνας.

Εγώ έχω κάνει πολιτικά τραγούδια στο παρελθόν. Έχω ασχοληθεί από πολύ μικρός με τη μουσική, από το 1972 είμαι στη δισκογραφία και είχα τη τύχη να γνωριστώ με πολύ μεγάλους ποιητές όπως ο Ρίτσος, ο Ελύτης, ο Βάρναλης -με το Βάρναλη από κοινού φτιάξαμε τη λαϊκή ανθολογία Βάρναλη. Τα πολιτικά τραγούδια παρότρυναν τον κόσμο να σκεφτεί την αλληλεγγύη, το παρελθόν, την παράδοση, την αγωνιστικότητα το ευ αγωνίζεσθαι. Δε θα μπορούσα ποτέ να στρατευτώ σε κόμμα γιατί ό,τι είναι ενταγμένο σε κόμμα, το θεωρώ ύποπτο και πιστεύω πως τα κόμματα εκμεταλλεύονται την έννοια της μαζικοποίησης που εγώ την θεωρώ τελείως χυδαία για τον άνθρωπο. Η φιλοσοφία μου είναι να αντιμετωπίζεται κάθε άνθρωπος ξεχωριστά.

Είμαστε πολιτισμένοι σαν λαός;

Ο πολιτισμός έχει να κάνει με το μυαλό, με το συναίσθημα, την ψυχή ακόμα και με το σώμα στις σχέσεις των ανθρώπων. Από τη στιγμή που γεμίζουμε την Ελλάδα αποκαΐδια, σκουπίδια και μπάζα είμαστε απολίτιστοι δεν έχουμε καθόλου πολιτισμό ούτε στο καθημερινό βίωμα ούτε οι υπουργοί και ο πρωθυπουργός. Υπουργός είναι αυτός «υπό του έργου», δηλαδή υπηρέτης της έννοιας του πολίτη, άρα ο πρωθυπουργός είναι ο πρώτος υπηρέτης. Αυτοί πουλάνε μούρη, σ’ αγοράζουνε και σε πουλάνε και έχουνε οφέλη και προμήθεια από την αγοραπωλησία τον ανθρώπων, των συνειδήσεων και της πατρίδας. Ο λαός δεν ψάχνει και δέχεται αυτό που του προσφέρουν. Tρώμε ό,τι μας σερβίρουν και έχουμε αποδεχτεί την πορνεία σε όλη τη διαβάθμιση της κοινωνίας και σε αυτό είμαστε συμμέτοχοι όλοι γιατί δεν αντιδράμε και απ’ τη στιγμή που δεν αντιδράμε μένει άλυτο το πρόβλημα. Κυριαρχεί η πνευματική και η σωματική πορνεία. Το ίδιο γίνεται και στη τηλεόραση που είναι η αντανάκλαση μας τελικά.

Ασχολείστε με τον κοινωνικό ρατσισμό και με άτομα με ειδικές ανάγκες. Θα ήθελα ένα σχόλιο. Πώς βλέπετε τα πράγματα στην Ελλάδα;

Το σωστό είναι άτομα με αναπηρία. Το «με ειδικές ανάγκες» είναι ψέμα, μύθος και χαριεντισμός. Μερικοί λένε άτομα με ιδιαίτερες ικανότητες, έχει ιδιαίτερες ικανότητες επειδή δεν έχει πόδια; Tο λέω επειδή οι γονείς μου είναι κωφάλαλοι και μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον σιωπής και αγωνίζομαι θετικά αλλά όχι χαϊδευτικά. Η μάνα μου όταν είχε κάρτα αναπηρίας, της την έσκισα.

Τα πράγματα είναι σκατά. Κανένας ποτέ δεν ασχολήθηκε σοβαρά. Κάτι πήγαν να κάνουνε με τους Παραολυμπιακούς Αγώνες ώστε να έχουν πρόσβαση στα πεζοδρόμια και σε κάποια λεωφορεία. Υπάρχει μία υποτυπώδης ας πούμε συνεισφορά, αλλά αυτοί οι άνθρωποι αγωνίζονται και προσπαθούν να αποσπάσουν περισσότερα από όλους εμάς, την ισότητα. Ο κοινωνικός ρατσισμός δεν αφορά μόνο τον ανάπηρο ή τον αρτιμελή αλλά και την ίδια την οικογένεια των αναπήρων διότι υπάρχουν οικογένειες που κρύβουν τα παιδιά τους, γιατί ντρέπονται οπότε οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι είναι ζήτημα πολιτισμού. Και πρέπει να το συνειδητοποιήσεις ότι δεν είσαι πολιτισμένος και να εκπολιτιστείς. Υπάρχουν βέβαια εξαιρέσεις στην Ελλάδα, πάντα υπήρχανε σκουπίδια αλλά και ο Σεφέρης κι ο Χατζιδάκις. Πρέπει να επικοινωνήσεις πάλι απ την αρχή το αυτονόητο σε όλα τα πράγματα και στις σχέσεις των ανθρώπων.

Πώς συνδυάζεται ο ρόλος του πατέρα με το ρόλο του δασκάλου, από τη στιγμή που η κόρη σας ακολουθεί μουσική πορεία (σ.σ. Ελεονώρα Ζουγανέλη);

Σωκρατικά, οποιοσδήποτε μεγαλύτερος και εμπειρότερος είναι δάσκαλος για τον μικρότερο. Η έννοια του πατέρα είναι μεγαλύτερη εάν την έχεις αφομοιώσει. Δεν αντιμετώπισα ποτέ το παιδί μου σαν ιδιοκτησία. Προσπάθησα να διαμορφώσω στο παιδί χαρακτήρα ελευθερίας και όχι ελευθεριότητας. Εμμέσως διδασκαλικά, λειτούργησε μέσα στο περιβάλλον της μουσικής, του λόγου, του θεάτρου από την οποία επηρεάστηκε. Σπούδασε θέατρο και τραγούδι και νομίζω ότι η κόρη μου είναι η καλύτερη στην ηλικία της. Ισορροπεί χωρίς να έχει εκπέσει και έχει καταφέρει να δώσει το στίγμα της. Είναι στη φάση όποτε ο βίος της θα δημοσιοποιηθεί και εκείνη θα παραχαραχτεί όσο γίνεται λιγότερο γιατί έχει αντιστάσεις και άμυνες. Το ότι συνυπάρχουμε είναι ένα τίμημα, όμως λειτουργούμε αρμονικά. Αρμονία δεν κάνεις με τρεις ίδιες νότες αλλά με τρεις διαφορετικές. Υπάρχουν και οι αρμονίες και οι διαφωνίες φυσικά. Περνάμε καλά.

Έχουν δύναμη οι δημιουργικές παρέες;

Βέβαια. Δύσκολα υπάρχουν στο χώρο μας διότι είμαστε πολύ ματαιόδοξοι. Έχουμε μπερδέψει οι Νεοέλληνες τη φιλοδοξία με τη ματαιοδοξία. Αν νιώσεις ότι είσαι κάτι δε μπορείς να κάνεις τίποτα. Η επικοινωνία είναι που θα δημιουργήσει και τις εντάσεις. Παρέες υπήρξανε στο παρελθόν και υπάρχουν και τώρα. Η σωστή παρέα είναι αυτή που σου επιτρέπει να είσαι εσύ, να μην αλλοιωθείς, να μη γίνει μια μάζα η παρέα. Δε συμφωνώ με τις παρέες που γίνονται κυκλώματα. Μια παρέα είμαστε και με το Βασίλη, το Λαυρέντη, το Σάκη. Δε συμφωνώ με κανέναν από αυτούς αλλά τους αγαπάω και συνυπάρχω γιατί μου επιτρέπουνε να διατηρώ την αυτονομία μου και μετράει η γνώμη μου για το θέαμα και όχι για το θεαθήναι. Είμαστε φίλοι. Οι αντιθέσεις δημιουργούν τις θέσεις, αν το ξέρετε.
 
* Ο Γιάννης Ζουγανέλης εμφανίζεται με τους Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, Σάκη Μπουλά και Δημήτρη Σταρόβα, στην Ακτή Πειραιώς (Πειραιώς και Λαμίας 4, τηλ. 210 3418020) από Παρασκευή έως Κυριακή.
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v