Tim Flannery: Ένας... μάγος του καιρού μιλά για το περιβάλλον

του Victor Mallet

Δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη ούτε ότι είναι οικολόγος, ούτε ότι είναι αυτάρεσκος. Άλλωστε, ο Tim Flannery είναι ο άνθρωπος της ημέρας, καθώς και ο Αυστραλός της χρονιάς για το 2007. Ο κόσμος -ακόμη και ο Georege W. Bush- έχει επιτέλους αρχίσει να ακούει τις προειδοποιήσεις του Flannery και άλλων συναδέλφων του της επιστημονικής κοινότητας για τις τρομερές συνέπειες των κλιματικών αλλαγών.

Ο Flannery είναι βιολόγος, παλαιοντολόγος και εξερευνητής (έχει ανακαλύψει 29 διαφορετικά είδη καγκουρό, είτε εν ζωή είτε αφανισμένων) αλλά και επιτυχημένος συγγραφέας. Ωστόσο, είναι περισσότερο γνωστός στον κόσμο για τις προσπάθειές του στην ευαισθητοποίηση των ανθρώπων στο φλέγον ζήτημα της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Όπως οι περισσότεροι οικολόγοι, το πρόσωπό του είναι γεμάτο τρίχες. Πίστευα ότι ο γενειοφόρος καθηγητής θα ήταν και χορτοφάγος αλλά με διέψευσε. Τον πέτυχα καθ’ οδόν για την Ευρώπη, όπου πηγαίνει για να βοηθήσει στο ξεκίνημα μιας νέας ομάδας πίεσης για το περιβάλλον, επονομαζόμενης Συμβούλιο Κλίματος της Κοπενχάγης. Στην πρωτεύουσα της Δανίας το 2009 θα γίνουν οι διαπραγματεύσεις για τη διάδοχη συμφωνία μεταξύ των κρατών επί των κλιματικών αλλαγών, μετά το Πρωτόκολλο του Κυότο.

Ο Flannery είναι ιδιαίτερα ανήσυχος. «Θέλουμε ένα αποτέλεσμα καλύτερο από αυτό που πήραμε από το Κυότο, το οποίο ήταν τρομερό. Όταν βλέπεις από κοντά τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν αυτές οι συγκεντρώσεις των ισχυρών, συνειδητοποιείς ότι ο καθένας υποστηρίζει και υπερασπίζεται τα δικά του συμφέροντα. Έτσι, σκεφτήκαμε ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να τρέξουμε μια παράλληλη διαδικασία η οποία σκοπό θα έχει να αποτυπώσει με σαφήνεια την ηθική διάσταση της ανάγκης για σημαντικές μειώσεις στις εκπομπές καυσαερίων. Για εμάς, και νομίζω και για τη μεγαλύτερη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας, 450 μέρη ανά εκατομμύριο (διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα) είναι ένα σημαντικό κατώτατο όριο που δεν θέλουμε να υπερβούμε».

Πρόκειται για ιδιαίτερα μεγαλεπήβολο στόχο, δεδομένου ότι η περιεκτικότητα του αέρα σε αέρια που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου ξεπερνά ήδη τα 420ppm (αυτά τα μεγέθη περιλαμβάνουν τόσο το διοξείδιο του άνθρακα όσο και άλλα αέρια που συμβάλλουν στην υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας) και οι περιεκτικότητες συνεχίζουν να αυξάνονται με έντονους ρυθμούς, ως αποτέλεσμα του εθισμού της ανθρωπότητας στον άνθρακα και το πετρέλαιο.

Τον ρωτώ εάν παρ’ όλα αυτά είναι ικανοποιημένος που η παγκόσμια άποψη για το φαινόμενο του θερμοκηπίου συγκλίνει ολοένα και περισσότερο με τις δικές του θέσεις -ακόμη και στη χώρα του, την Αυστραλία, όπου ο πρωθυπουργός John Howard έχει υπάρξει πιστός σύμμαχος του G. Bush στην «σταυροφορία του» εναντίον των συμφωνιών του Κυότο.

Ο Flannery κουνά το κεφάλι του. «Κάποια από τα μεγαλύτερα κράτη όντως δείχνουν να έχουν την πρόθεση να κινηθούν σε θετική κατεύθυνση, αλλά υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός χωρών που δεν έχουν τέτοιους προβληματισμούς. Παρά τις προσπάθειές μας, οδεύουμε ολοταχώς στη λάθος κατεύθυνση και προσεγγίζουμε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο σημείο».

Τον ρωτώ εάν το βρίσκει καταθλιπτικό να είναι μάντης κακών. Ο Flannery, ο οποίος έγραψε το «Throwim Way Leg» (το οποίο στη γλώσσα της Νέας Γουινέας σημαίνει: Πηγαίνοντας ταξίδι) για τις περιπέτειές του στη ζούγκλα πολύ πριν ασχοληθεί με τις κλιματικές αλλαγές στο τελευταίο βιβλίο του, The Weather Makers- παραδέχεται ότι είχε πολύ περισσότερη πλάκα η δουλειά του εξερευνητή.

Ωστόσο ακόμα δεν απελπίζεται. "Είμαι από τη φύση μου ένα αρκετά χαρούμενο άτομο και αυτό βοηθά. Όμως πρέπει να δημιουργεί κάποιος τις δικές του αποδράσεις. Αυτό για εμένα είναι το δημιουργικό γράψιμο. Δημιουργώ έναν φανταστικό κόσμο στον οποίο μπορώ να αποδράσω. Δεν έχω εκδώσει ακόμη κάτι. Προς το παρόν, γράφω μια μαύρη κωμωδία για το θάνατο".

Η συζήτηση ξαναγυρίζει στη σοβαρή κουβέντα για το μέλλον. Στα 51 του, ο Flannery έχει δυο παιδιά, ηλικίας 20 και 22, τα οποία είναι «περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένα». Όμως φαίνεται έκπληκτος που δεν βλέπει πλέον διάθεση ριζοσπαστικών κινήσεων στους νέους.

Κάτω από τα μηνύματα που προσπαθεί να περάσει στον κόσμο ο Flannery βρίσκεται ο φόβος ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα φτάσει σε ένα σημείο, από το οποίο δεν θα είναι πλέον δυνατή η αποκατάσταση του περιβάλλοντος. «Νομίζω ότι θα είναι σαν μια καρδιακή προσβολή», εξηγεί. «Μπορείς να ζήσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα με προβλήματα καρδιάς εάν στην αρχή αναγνωρίσεις το πρόβλημα και αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου.

Όμως περνάς μια περίοδο σημαντικών αλλαγών. Οι περισσότερες επιστημονικές προβλέψεις λένε ότι σε κάποια χρονική στιγμή στον αιώνα θα λιώσουν οι πάγοι της Αρκτικής, οι οποίοι σταθεροποιούν το κλίμα σε ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο, και όταν αυτό συμβεί, θα δούμε κάποιες πραγματικά σημαντικές αλλαγές».

«Το γεγονός ότι η έρημος της Σαχάρα βρίσκεται εκεί που βρίσκεται οφείλεται στη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ του Ισημερινού και των πόλων. Εάν κάποιος αλλάξει τη διαφορά θερμοκρασίας θερμαίνοντας τους πόλους, ποιος ξέρει πώς θα αντιδράσουν τα συστήματα. Εάν εξετάσετε το ιστορικό της γης, θα διαπιστώσετε ότι υπήρχε περίοδος που η Γροιλανδία ήταν καλυμμένη από τροπικά δάση και οι τροπικές ζώνες ήταν μη κατοικήσιμες».

Αντιδρά στην αναφορά μου για τους σκεπτικιστές επί των περιβαλλοντικών θεμάτων, όπως ο στατιστικολόγος Bjorn Lomborg, και την θέση τους ότι τα διαθέσιμα κεφάλαια είναι καλύτερα να δαπανώνται για την καταπολέμηση της φτώχειας παρά για τα αβέβαια οφέλη των πιέσεων για τις κλιματικές αλλαγές. Η αύξηση της θερμοκρασίας στη γη, τονίζει ο Flannery, θα επιταχύνει τη διάδοση των τροπικών ασθενειών και θα μειώσει τη διαθεσιμότητα νερού και τροφίμων.

Υποστηρίζει ότι οι επίσημες προβλέψεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές αποδείχθηκαν ιδιαίτερα συντηρητικές, με τα στοιχεία από τον πραγματικό κόσμο σε παράγοντες όπως η συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα ή το λιώσιμο των πάγων, σε πολλές περιπτώσεις να υπερβαίνουν τα ανώτατα όρια ακόμη και των πρόσφατων προβλέψεων.

«Στην παρούσα φάση, ο άνθρωπος κάνει ένα πρωτοφανές πείραμα», εξηγεί. «Προσπαθώ να το εξηγήσω λέγοντας ότι ο μεταβολισμός της οικονομίας που βασίζεται στα καύσιμα βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με τον μεταβολισμό της Γης».

Οπότε, ποια είναι η λύση, δεδομένου ότι ούτε οι κινέζοι αγρότες, ούτε οι ευρωπαϊκές χαλυβουργίες ούτε οι αμερικάνοι τραπεζίτες φαίνονται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη βιοποικιλότητα ή την απώλεια χιλιάδων ειδών ζώων και φυτών; Είναι ο έλεγχος του παγκόσμιου πληθυσμού η απάντηση;

Ο Flannery έχει πει στο παρελθόν ότι ο μάξιμουμ αριθμός κατοίκων στην Αυστραλία θα έπρεπε να είναι 6 εκατομμύρια αντί για 20,4 εκατομμύρια. «Σταμάτησα να μιλάω για τον πληθυσμό στην Αυστραλία ή οπουδήποτε αλλού, εν μέρει επειδή δεν πιστεύω ότι είναι λύση στο πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών. Οι αλλαγές είναι τόσο δραματικές που τα πράγματα έχουν γίνει χειρότερα κατά 20% σε μια δεκαετία. Η αύξηση του πληθυσμού δεν είναι τόσο ραγδαία».

Ο γνωστός συγγραφέας δεν στερείται ριζοσπαστικών ιδεών. Προτείνει την επιβολή δασμών διοξειδίου του άνθρακα στις χώρες που αποτυγχάνουν να εισφέρουν το μερίδιό τους στην προσπάθεια σταθεροποίησης του παγκόσμιου κλίματος.

Εκτιμά ότι η Αυστραλία θα πρέπει να εγκαταλείψει την εξόρυξη και καύση κάρβουνου που παράγει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς της, και να βασιστεί σε άλλες μορφές ενέργειας όπως η ηλιακή και η γεωθερμική.

Επίσης, πιστεύει ότι ο κόσμος δεν απέχει πολύ από τη χρονική στιγμή που οι επιχειρηματίες που μολύνουν εσκεμμένα τον αέρα με υπερβολικό CO2 θα κληθούν να απολογηθούν ως «εγκληματίες κλίματος».
Σε πλανητικό επίπεδο, προβλέπει την ανάγκη σύστασης Παγκόσμιας Επιτροπής Θερμοστατικού Ελέγχου.

Μετά από δυο ώρες συζήτησης για το πιο σημαντικό ζήτημα που έχει να αντιμετωπίσει ο κόσμος στην παρούσα φάση, το γεύμα μας ολοκληρώθηκε. Πριν αναχωρήσουμε, με εκπλήσσει με την υπόθεσή του ότι η ανάγκη της ανθρωπότητας να συνεργαστεί για να επιβιώσει θα καταστήσει τους πολέμους αδιανόητους.

«Εάν καταφέρουμε να ολοκληρώσουμε ένα αυθεντικό, διεθνές, δεσμευτικό πρωτόκολλο που θα αντιμετωπίζει τα ζητήματα μόλυνσης, θα δράσουμε για πρώτη φορά στην ιστορία μας συλλογικά για το συμφέρον μας σαν ανθρώπινο γένος», συμπεραίνει.

Αυτό το σχόλιο μου θυμίζει τα αναπάντητα ερωτήματα στο βιβλίο ενός άλλου δημοφιλή συγγραφέα, του Jared Diamond. Διάφοροι πολιτισμοί εξαφανίστηκαν καταστρέφοντας το περιβάλλον τους. Θα κάνει το ίδιο λάθος ολόκληρη η ανθρωπότητα, καταστρέφοντας το περιβάλλον του πλανήτη που τη φιλοξενεί;
Πηγή: FT.com