Τι σε ώθησε να αρχίσεις να γράφεις και ποια ανάγκη σου εξυπηρετεί η ενασχόληση με το τραγούδι;
Μπορεί να ακουστεί κλισέ αλλά ο καθένας, σαν άνθρωπος, σαν καλλιτέχνης έχει την ανάγκη να επικοινωνήσει το μέσα του με τον έξω κόσμο. Αυτό ενέχει και έναν εγωισμό και έναν ναρκισσισμό μπορώ να σου πω. Έχω συμφιλιωθεί με αυτή την ιδέα, έχω κάνει την αυτοανάλυση μου και δεν ντρέπομαι καθόλου. Σε κάθε καλλιτέχνη θα βρεις ένα κομμάτι πολύ ναρκισσιστικό αλλά αυτό είναι και σωτήριο γιατί αλλοίμονο αν ο καθένας έγραφε κομμάτια για τον εαυτό του και τα έπαιζε σπίτι του, στην μαμά του και την αδελφή του δεν θα είχε νόημα. Η ανάγκη να εξωτερικεύσεις τα συναισθήματα, είναι ακριβώς για να επικοινωνήσεις με τους άλλους, να βρεις έναν κοινό κώδικα. Αυτός θα σε κάνει να αισθάνεσαι λιγότερο μονός, να έχεις ανθρώπους να μιλήσεις πραγματικά, να μοιραστείς συναισθήματα και νιώθεις ότι μέσα απ αυτό που κάνεις θα βρεις κοντά σου άτομα που σε αγαπάνε.
Νομίζω κάνουμε τέχνη για να μας αγαπάνε, για να μπορούμε να αγαπιόμαστε και να αγαπάμε. Βέβαια ο καθένας έχει άλλη αφετηρία. Εγώ θυμάμαι, ας πούμε, ότι όταν ξεκίνησα στο γυμνάσιο το έκανα γιατί είδα ότι ήταν πολύ δημοφιλές στα κορίτσια και αυτό με γοήτευε πάρα πολύ. Όλοι έχουν κάποιο λόγο για να ξεκινήσουν, αλλά στην πορεία συνειδητοποιούν και ανακαλύπτουν ότι αυτό το πράγμα έχει πολύ περισσότερη δύναμη απ’ το να γίνεις απλά αρεστός στους ανθρώπους.
Επενδύουν οι δισκογραφικές σε νέα πρόσωπα;
Βασικά πλέον είναι αδύνατο να ποντάρει σε σένα μια δισκογραφική εταιρεία. Δεν ξέρω αν η κρίση λειτουργήσει ως άλλοθι, αλλά τελευταία έχουν αρχίσει να περικόπτουν πολλά πράγματα για τον πολιτισμό που ούτως η άλλως ήταν όπως το λένε όλοι ο "αδικημένος". Θεωρώ ότι η κρίση έχει επέλθει ακριβώς επειδή υπάρχει παντελής απουσία πνεύματος και καλλιέργειας. Για μένα η κρίση είναι πρωτίστως ηθική και πολιτιστική και από εκεί ξεκινάνε όλα. Είναι θέμα παιδείας, κοινωνικών δομών, θέμα απωθημένων και στερεοτύπων που έχουν φωλιάσει για καλά στην συνείδηση του νεοέλληνα που τον έκαναν ν’ αποζητά το επίπλαστο , το επίκτητο και να μην ασχολείται καθόλου με την προσωπική του καλλιέργεια.
Το Ίντερνετ είναι δίκοπο μαχαίρι τελικά;
Ναι, γιατί το Ίντερνετ είναι η παρακαταθήκη της ανθρώπινης σοφίας, αλλά μπορεί να γίνει και δεξαμενή της ανθρώπινης βλακείας. Πρέπει να έχεις ένα πολύ καλλιεργημένο αισθητήριο και πολύ καλή κρίση για να ξέρεις τι να κρατήσεις και τι να πετάξεις από το Ίντερνετ. Ας πούμε, πάρε τα blog, υπάρχουν χιλιάδες blogs και υπό άλλες συνθήκες θα ήταν το έμβλημα της ελευθερίας του λόγου, της ελευθερίας έκφρασης ιδεών. Κι όμως, υπάρχουν τόσα χυδαιολογήματα στα blogs και μάλιστα ανώνυμα γιατί η ελευθερία σημαίνει να έχεις και την παρρησία του λόγου, να μην κρύβεσαι πίσω απ την ανωνυμία.
Πόσο βοηθάνε οι παλιοί και ήδη καταξιωμένοι τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με την τραγουδοποιϊα και τη μουσική γενικότερα;
Δεν ξέρω τι συνέβαινε παλιά, ακόμα όμως και αν έχουν την πρόθεση να βοηθήσουν σε επίπεδο προτροπής ή ενθάρρυνσης μπορούν να το ακυρώσουν για τον εξής λόγο : παραμένουν και αυτό δεν βοηθάει. Θεωρώ ότι κάποιοι άνθρωποι όταν δεν έχουν να δώσουν κάτι άλλο, καλό είναι να αποσύρονται, γιατί με το να κρατάνε μια θέση την "κλέβουν" από έναν νεότερο. Είναι οι λεγόμενοι καρεκλοκένταυροι. Δυστυχώς ξέρω περιπτώσεις πολλών μεγάλων που υπονομεύουν τους νεώτερους και μάλλον τους κλείνουν και πόρτες. Βλέπω τον Μίκη Θεοδωράκη και τον χαίρομαι, τον θαυμάζω που έχει ψυχή 50 εφήβων και, ενώ ξέρω καλά ότι δύσκολα τον κρατούν τα πόδια του, είναι μπροστάρης, πρωτοστατεί, έχει δημόσιο λόγο. Χαίρομαι επίσης τον Θάνο τον Μικρούτσικο, ο οποίος είναι πραγματικά πολύ ακμαίος και πολύ ενεργός και συνθετικά αλλά και στις ζωντανές εμφανίσεις. Έχει τέτοια αντοχή που πραγματικά αναρωτιέμαι αν κάποιος άνθρωπος με τα μισά του χρόνια θα άντεχε να κάνει τόσες συναυλίες τον χρόνο! Και μιλάμε για έναν άνθρωπο που ουσιαστικά με την μουσική του διακινεί και την ποίηση, έχοντας μελοποιήσει σπουδαίους ποιητές και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Σε μια εποχή όπου το αγγλόφωνο τραγούδι έχει γίνει μόδα και όλο και περισσότεροι το προτιμούν, θεωρείς ότι ο ελληνικός στίχος και η παράδοση έχουν μπει στο ράφι της ιστορίας;
Θεωρώ ότι έχουμε ένα κόμπλεξ ως λαός και δεν εκτιμάμε τα πιο πολύτιμα στοιχεία μας. Για μένα η γλώσσα είναι που με κάνει Έλληνα. Δεν πιστεύω σε καμία φυλετική καθαρότητα, σε κανένα γονίδιο, αν θες. Πιστεύω ότι η διαφορετικότητα μου και το ανάχωμα μου στην παγκοσμιοποίηση, που προσπαθεί να τα σαρώσει όλα, είναι αυτή η υπέροχη γλώσσα που βοηθά να εκφράζομαι. Σίγουρα φταίνε και οι παλιότεροι που κούρασαν τον ελληνικό στίχο. Απ’ την άλλη υπήρξε και αυτός ο βομβαρδισμός της αγγλοσαξονικής κουλτούρας που με τις δεδομένες μονοσύλλαβες λέξεις της αγγλικής, είναι πολύ πιο εύκολο να τις προσαρμόσεις στην μελώδια. Όλα αυτά έχουν συμβάλει σε αυτή την κατάντια.
Απ' την άλλη, απ’ την στιγμή που στις πιο οριακές στιγμές μας, ακόμη και στην καθημερινότητα, εκφραζόμαστε αυτόματα, χωρίς σκέψη στην μητρική μας γλώσσα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί όταν γράφεις ένα κομμάτι επιλέγεις να εκφραστείς μέσα από μια άλλη γλώσσα. Όταν ερωτευόμαστε, όταν πονάμε, όταν συγκινούμαστε, όταν στενοχωριόμαστε, όταν χαιρόμαστε σκεφτόμαστε και μιλάμε πρώτα στα ελληνικά.
Ποιες οι επιθυμίες, οι φιλοδοξίες αλλά και οι φόβοι σου;
Φοβάμαι την απαξίωση της ελληνικότητας στην τέχνη. Και αυτό το λέω γιατί πιστεύω πολύ στον διεθνισμό. Για μένα διεθνισμός είναι όταν άνθρωποι διαφορετικών χωρών έχουν να ανταλλάξουν πράγματα. Να ακούμε όλοι Lady Gaga και να τρώμε όλοι στα macDonalds είναι η κακή πλευρά της παγκοσμιοποίησης. Φοβάμαι λοιπόν πολύ ότι μπορεί να χαθεί απ αυτό τον λαό η δυνατότητα του να εκφράζεται στην γλώσσα του και να εκφράζει τις διαχρονικές αξίες και αλήθειες του όπως αυτές έχουν αναδεχθεί από την μακραίωνη ιστορία του. Δεν θέλω να παρεξηγηθώ ως εθνικιστής γιατί απεχθάνομαι τον επαρχιώτικο, φολκλορικό εθνικισμό που καλλιεργείται στις μέρες μας. Ο Χατζιδάκις έλεγε κάτι πάρα πολύ ωραίο «νιώθω κοσμοπολίτης στο βαθμό που αυτό συμπεριλαμβάνει την ελληνικότητα μου».
Μπορεί να ακουστεί κλισέ αλλά ο καθένας, σαν άνθρωπος, σαν καλλιτέχνης έχει την ανάγκη να επικοινωνήσει το μέσα του με τον έξω κόσμο. Αυτό ενέχει και έναν εγωισμό και έναν ναρκισσισμό μπορώ να σου πω. Έχω συμφιλιωθεί με αυτή την ιδέα, έχω κάνει την αυτοανάλυση μου και δεν ντρέπομαι καθόλου. Σε κάθε καλλιτέχνη θα βρεις ένα κομμάτι πολύ ναρκισσιστικό αλλά αυτό είναι και σωτήριο γιατί αλλοίμονο αν ο καθένας έγραφε κομμάτια για τον εαυτό του και τα έπαιζε σπίτι του, στην μαμά του και την αδελφή του δεν θα είχε νόημα. Η ανάγκη να εξωτερικεύσεις τα συναισθήματα, είναι ακριβώς για να επικοινωνήσεις με τους άλλους, να βρεις έναν κοινό κώδικα. Αυτός θα σε κάνει να αισθάνεσαι λιγότερο μονός, να έχεις ανθρώπους να μιλήσεις πραγματικά, να μοιραστείς συναισθήματα και νιώθεις ότι μέσα απ αυτό που κάνεις θα βρεις κοντά σου άτομα που σε αγαπάνε.
Νομίζω κάνουμε τέχνη για να μας αγαπάνε, για να μπορούμε να αγαπιόμαστε και να αγαπάμε. Βέβαια ο καθένας έχει άλλη αφετηρία. Εγώ θυμάμαι, ας πούμε, ότι όταν ξεκίνησα στο γυμνάσιο το έκανα γιατί είδα ότι ήταν πολύ δημοφιλές στα κορίτσια και αυτό με γοήτευε πάρα πολύ. Όλοι έχουν κάποιο λόγο για να ξεκινήσουν, αλλά στην πορεία συνειδητοποιούν και ανακαλύπτουν ότι αυτό το πράγμα έχει πολύ περισσότερη δύναμη απ’ το να γίνεις απλά αρεστός στους ανθρώπους.
Επενδύουν οι δισκογραφικές σε νέα πρόσωπα;
Βασικά πλέον είναι αδύνατο να ποντάρει σε σένα μια δισκογραφική εταιρεία. Δεν ξέρω αν η κρίση λειτουργήσει ως άλλοθι, αλλά τελευταία έχουν αρχίσει να περικόπτουν πολλά πράγματα για τον πολιτισμό που ούτως η άλλως ήταν όπως το λένε όλοι ο "αδικημένος". Θεωρώ ότι η κρίση έχει επέλθει ακριβώς επειδή υπάρχει παντελής απουσία πνεύματος και καλλιέργειας. Για μένα η κρίση είναι πρωτίστως ηθική και πολιτιστική και από εκεί ξεκινάνε όλα. Είναι θέμα παιδείας, κοινωνικών δομών, θέμα απωθημένων και στερεοτύπων που έχουν φωλιάσει για καλά στην συνείδηση του νεοέλληνα που τον έκαναν ν’ αποζητά το επίπλαστο , το επίκτητο και να μην ασχολείται καθόλου με την προσωπική του καλλιέργεια.
Το Ίντερνετ είναι δίκοπο μαχαίρι τελικά;
Ναι, γιατί το Ίντερνετ είναι η παρακαταθήκη της ανθρώπινης σοφίας, αλλά μπορεί να γίνει και δεξαμενή της ανθρώπινης βλακείας. Πρέπει να έχεις ένα πολύ καλλιεργημένο αισθητήριο και πολύ καλή κρίση για να ξέρεις τι να κρατήσεις και τι να πετάξεις από το Ίντερνετ. Ας πούμε, πάρε τα blog, υπάρχουν χιλιάδες blogs και υπό άλλες συνθήκες θα ήταν το έμβλημα της ελευθερίας του λόγου, της ελευθερίας έκφρασης ιδεών. Κι όμως, υπάρχουν τόσα χυδαιολογήματα στα blogs και μάλιστα ανώνυμα γιατί η ελευθερία σημαίνει να έχεις και την παρρησία του λόγου, να μην κρύβεσαι πίσω απ την ανωνυμία.
Πόσο βοηθάνε οι παλιοί και ήδη καταξιωμένοι τους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με την τραγουδοποιϊα και τη μουσική γενικότερα;
Δεν ξέρω τι συνέβαινε παλιά, ακόμα όμως και αν έχουν την πρόθεση να βοηθήσουν σε επίπεδο προτροπής ή ενθάρρυνσης μπορούν να το ακυρώσουν για τον εξής λόγο : παραμένουν και αυτό δεν βοηθάει. Θεωρώ ότι κάποιοι άνθρωποι όταν δεν έχουν να δώσουν κάτι άλλο, καλό είναι να αποσύρονται, γιατί με το να κρατάνε μια θέση την "κλέβουν" από έναν νεότερο. Είναι οι λεγόμενοι καρεκλοκένταυροι. Δυστυχώς ξέρω περιπτώσεις πολλών μεγάλων που υπονομεύουν τους νεώτερους και μάλλον τους κλείνουν και πόρτες. Βλέπω τον Μίκη Θεοδωράκη και τον χαίρομαι, τον θαυμάζω που έχει ψυχή 50 εφήβων και, ενώ ξέρω καλά ότι δύσκολα τον κρατούν τα πόδια του, είναι μπροστάρης, πρωτοστατεί, έχει δημόσιο λόγο. Χαίρομαι επίσης τον Θάνο τον Μικρούτσικο, ο οποίος είναι πραγματικά πολύ ακμαίος και πολύ ενεργός και συνθετικά αλλά και στις ζωντανές εμφανίσεις. Έχει τέτοια αντοχή που πραγματικά αναρωτιέμαι αν κάποιος άνθρωπος με τα μισά του χρόνια θα άντεχε να κάνει τόσες συναυλίες τον χρόνο! Και μιλάμε για έναν άνθρωπο που ουσιαστικά με την μουσική του διακινεί και την ποίηση, έχοντας μελοποιήσει σπουδαίους ποιητές και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Σε μια εποχή όπου το αγγλόφωνο τραγούδι έχει γίνει μόδα και όλο και περισσότεροι το προτιμούν, θεωρείς ότι ο ελληνικός στίχος και η παράδοση έχουν μπει στο ράφι της ιστορίας;
Θεωρώ ότι έχουμε ένα κόμπλεξ ως λαός και δεν εκτιμάμε τα πιο πολύτιμα στοιχεία μας. Για μένα η γλώσσα είναι που με κάνει Έλληνα. Δεν πιστεύω σε καμία φυλετική καθαρότητα, σε κανένα γονίδιο, αν θες. Πιστεύω ότι η διαφορετικότητα μου και το ανάχωμα μου στην παγκοσμιοποίηση, που προσπαθεί να τα σαρώσει όλα, είναι αυτή η υπέροχη γλώσσα που βοηθά να εκφράζομαι. Σίγουρα φταίνε και οι παλιότεροι που κούρασαν τον ελληνικό στίχο. Απ’ την άλλη υπήρξε και αυτός ο βομβαρδισμός της αγγλοσαξονικής κουλτούρας που με τις δεδομένες μονοσύλλαβες λέξεις της αγγλικής, είναι πολύ πιο εύκολο να τις προσαρμόσεις στην μελώδια. Όλα αυτά έχουν συμβάλει σε αυτή την κατάντια.
Απ' την άλλη, απ’ την στιγμή που στις πιο οριακές στιγμές μας, ακόμη και στην καθημερινότητα, εκφραζόμαστε αυτόματα, χωρίς σκέψη στην μητρική μας γλώσσα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί όταν γράφεις ένα κομμάτι επιλέγεις να εκφραστείς μέσα από μια άλλη γλώσσα. Όταν ερωτευόμαστε, όταν πονάμε, όταν συγκινούμαστε, όταν στενοχωριόμαστε, όταν χαιρόμαστε σκεφτόμαστε και μιλάμε πρώτα στα ελληνικά.
Ποιες οι επιθυμίες, οι φιλοδοξίες αλλά και οι φόβοι σου;
Φοβάμαι την απαξίωση της ελληνικότητας στην τέχνη. Και αυτό το λέω γιατί πιστεύω πολύ στον διεθνισμό. Για μένα διεθνισμός είναι όταν άνθρωποι διαφορετικών χωρών έχουν να ανταλλάξουν πράγματα. Να ακούμε όλοι Lady Gaga και να τρώμε όλοι στα macDonalds είναι η κακή πλευρά της παγκοσμιοποίησης. Φοβάμαι λοιπόν πολύ ότι μπορεί να χαθεί απ αυτό τον λαό η δυνατότητα του να εκφράζεται στην γλώσσα του και να εκφράζει τις διαχρονικές αξίες και αλήθειες του όπως αυτές έχουν αναδεχθεί από την μακραίωνη ιστορία του. Δεν θέλω να παρεξηγηθώ ως εθνικιστής γιατί απεχθάνομαι τον επαρχιώτικο, φολκλορικό εθνικισμό που καλλιεργείται στις μέρες μας. Ο Χατζιδάκις έλεγε κάτι πάρα πολύ ωραίο «νιώθω κοσμοπολίτης στο βαθμό που αυτό συμπεριλαμβάνει την ελληνικότητα μου».
