8 σημαντικές και άγνωστες στιγμές από την ζωή του Μίκη Θεοδωράκη

Σύμβολο αντίστασης; Μεγάλος καλλιτέχνης με άφθονη αγάπη για την Ελλάδα; Η πολυσχιδής προσωπικότητα του Μίκη έχει πολλά να πει.
8 σημαντικές και άγνωστες στιγμές από την ζωή του Μίκη Θεοδωράκη

Το εμβληματικό συρτάκι «Ζορμπάς» ίσως θα αρκούσε σαν αναφορά για την πολυποίκιλη ζωή του Μίκη Θεοδωράκη. Ένα κομμάτι κατά κοινή ομολογία συνυφασμένο με την εγχώρια κουλτούρα, το γαλάζιο του Αιγαίου και το ελληνικό ταπεραμέντο. Ένα κομμάτι με τόσες εναλλαγές, τόσο απλό φαινομενικά, αλλά και τόσο πολύπλοκο ταυτόχρονα, που καρφώνεται στο μυαλό. Κάπως έτσι ήταν και η πολυσχιδής προσωπικότητα του μεγάλου έλληνα μουσικοσυνθέτη. 

Πέρα των συνεργασιών με τους Μπιτλς, την Εντίθ Πιάφ, το Βραβείο Ειρήνης Λένιν, του βραβείο BAFTA κι όλων εκείνων των στιγμών που σημάδεψαν τη ζωή του καλλιτέχνη, υπάρχουν κι άλλες στιγμές, πιο μικρές, για κάποιους πιο ασήμαντες, που φωτίζουν με διαφορετικό τρόπο την προσωπικότητα αυτού που αποκαλείται «ο τελευταίος μεγάλος έλληνας». 

Μία όμορφη πόλη και ένας θεός στον κήπο

Γνωστός σταθμός στην καλλιτεχνική καριέρα του Μίκη υπήρξε η συνεργασία του με την γαλλίδα τραγουδίστρια Εντίθ Πιάφ. Σε παλαιότερη συνέντευξή του στη Lifo ο Μίκης Θεοδωράκης είχε αναφέρει μεταξύ άλλων:  «Το δυστύχημα ήταν που τη γνώρισα στα τελευταία της. Τα αγάπησε πολύ αυτά τα δύο τραγούδια μου που είπε, την “Όμορφη Πόλη” στα γαλλικά και το “Quatorze Juillet”. Ήταν ένα φιλμ που γυριζόταν τότε, το “Les amants de Teruel”, κι εγώ έγραφα τη μουσική. Για την προώθηση αυτού του φιλμ μάλλον με πίεζε ο εκδότης να γίνουν στα γαλλικά τα τραγούδια για να τα πει αυτή. Με πήγε στο σπίτι της. Όταν τον ρώτησε στο τηλέφωνο “πώς λέγεται αυτός ο συνθέτης;” και της είπε “Τεοντορακίς”, απάντησε: “Ω, δεν θέλω άλλον έναν θεό στον κήπο μου!” […]Τη γνώρισα παραμορφωμένη, δυστυχώς… Δεν ήταν μόνο η κοντούλα εύθραυστη Πιάφ, αλλά μια γυναίκα με άσχημα δόντια και παραμορφωμένα δάχτυλα απ’ την αρθρίτιδα. Κάθισα στο πιάνο εγώ κι όταν άρχισε να τραγουδάει, ε; Καλά, ήταν φοβερή! Φοβερή! Αξέχαστη στιγμή».

Το Ανατολικό Βερολίνο, το Δυτικό κι ο Μίκης στη μέση

Ένα καιρό ο Μίκης Θεοδωράκης είχε δηλώσει στη Σεμίνα Διγενή πως λέει ο ίδιος αυτά που φοβούνται να πουν άλλοι. Και πράγματι, το 1967 με 1968 βρισκόταν στη φυλακή του Αβέρωφ και λάμβανε ζωγραφιές με λουλούδια από τους μαθητές της Ανατολικής Γερμανίας οι οποίες έγραφαν πάνω ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΣΤΟΝ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ. Αργότερα, το 1970 όταν από το στρατόπεδο του Ωρωπού κατήγγειλε την ηγεσία του ΚΚΕ ότι διασπά την Αντίσταση, η Ανατολική Γερμανία απαγόρευσε τη μουσική του και έκαψε τους δίσκους του, γεγονός που τον εμπόδιζε να την επισκεφτεί, και τελικά έδωσε την πρώτη του συναυλία στη Δυτική Γερμανία. Στους μαθητές της Ανατολικής Γερμανίας συγκαταλεγόταν και η Άνγκελα Μέρκελ. Σε μια κατ’ ιδίαν συζήτηση με τον ανταποκριτή της ΕΡΤ στη Γερμανία, Γιώργο Παππά η Γερμανίδα καγκελάριος μίλησε για τη σχέση της με τον Μίκη Θεοδωράκη. Όπως είπε, «Όταν ο Μίκης έδωσε την πρώτη συναυλία του στην Γερμανία, πήγε στη Δυτική Γερμανία και όχι στην Ανατολική. Η απογοήτευσή μας ήταν πολύ μεγάλη».

Τελικά στο Ανατολικό Βερολίνο, κατά δήλωση του, ο Μίκης Θεοδωράκης κατόρθωσε να πάει όταν εξομαλύνθηκαν οι σχέσεις του με το ΚΚΕ, περίπου το 1978, χρονιά κατά την οποία διεκδίκησε το χρίσμα του Δημάρχου της Αθήνας. 

Όταν προσπαθούσε να κρυφτεί ως διάσημος

Μια από τις πολλές συναντήσεις της Σεμίνας Διγενή με τον Μίκη Θεοδωράκη πραγματοποιήθηκε το 1998, με φόντο την Πρετόρια, στη Νότια Αφρική. 

Στην πολύωρη αυτή συνέντευξη μεταξύ άλλων είπε: «Πρέπει να ξέρετε πως, όταν κρυβόμουν σ’ ένα σπίτι και μετά μάθαιναν ποιος ήμουν, μ’ έδιωχναν. Δεν είχα τότε πού να πάω. Κάποτε όμως στέριωσα, όταν με πήγαν να μείνω σ’ ένα σπίτι στο Χαϊδάρι, και μάλιστα ως σύντροφο “Αναστασιάδη”. Ζούσε εκεί μια κυρία με την κόρη της. Τους είπαν ότι ήμουν καταζητούμενος από τη δικτατορία κι έπρεπε να με κρύψουν για μερικές μέρες. Αποφάσισαν οι δυο γυναίκες να με κρύψουν στο υπόγειο. Κάποια στιγμή η κόρη με ρωτάει: “Αλήθεια, ακούτε τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, αγαπάτε τη μουσική του; ”. “Έτσι κι έτσι”, της απαντάω. Τότε πάει μέσα και μου φέρνει δίσκους μου. Με πιάσαν τα γέλια και αναγκαστικά φανερώθηκα. Αντί να φοβηθούν αυτές οι γυναίκες, πήγαν εκείνες τελικά στο υπόγειο κι άφησαν εμένα επάνω, σ’ ολόκληρο το σπίτι, και με φρόντιζαν σαν πρίγκιπα. Κι όμως, δεν ήταν ενεργά μέλη της Αντίστασης».

Το μεγαλείο της μουσικής του

Η απήχηση της μουσικής του δεν είχε όρια. Το 1986 δολοφονήθηκε ο Ούλοφ Πάλμε, σουηδός σοσιαλιστής πρωθυπουργός, αγαπητός στον ελληνικό λαό, και κυρίως, αγαπητός και στον Μίκη Θεοδωράκη. Το 1986, μετά τη δολοφονία του σουηδού πρωθυπουργού, η γυναίκα του πήρε μια πρωτοβουλία· να εκτελεστεί στην κηδεία του το κομμάτι «Είναι μεγάλος ο καημός», στα σουηδικά.

Η στιγμή που δίχασε

Σε δηλώσεις του ο Μίκης αρέσκοταν να λέει «Θα πήγαινα και με τον διάβολο για να υπερασπιστώ την πατρίδα μου!» Για την πλειονότητα των προοδευτικών ελλήνων το συναίσθημα ήταν σαν όντως να είχε «πάει με τον Διάβολο», όταν εκείνο το καλοκαίρι της πτώσης της χούντας είπε το αξέχαστο «Καραμανλής ή τανκς» σύμφωνα με τον τίτλο της εφημερίδας «Βραδυνή», μετατρέποντάς τον από το μεγαλύτερο είδωλο των νεολαίων της ΚΝΕ σε «προδότη». Τα χρόνια πέρασαν, τα πάθη κόπασαν και δεν είναι λίγοι όσοι ερμηνεύουν την δήλωση αυτή από την ανησυχία της εποχής για επάνοδο της δικτατορίας και για το εύθραυστο της καραμανλικής δημοκρατίας. 

Η ιδιαίτερη σχέση του με τον Μάνο Χατζιδάκι

Μία ιδιαίτερη σχέση υπήρχε μεταξύ του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζηδάκι. Άλλωστε επρόκειτο για τους δύο πιο επιδραστικούς έλληνες μουσικούς. Όπως είχε πει κι ο Μίκης: «Σε όλη τη διάρκεια της συνύπαρξης μας υπήρχε ταυτόχρονα απώθηση και ταύτιση, απαξίωση (απόρριψη κριτική) και εκτίμηση, σκεπτικισμός και θαυμασμός, πολεμική και συνεργασία. Στο βάθος δεν φταίγαμε εμείς, αλλά τα… γονίδια μας που είχαν μεταξύ τους τόσο βαθιές αντιθέσεις και ταυτόχρονα μιαν ανεξήγητη αμοιβαία έλξη. Τουλάχιστον εγώ σπάνια αρνήθηκα τόσο πολύ, αλλά και θαύμασα ακόμα πιο πολύ έναν άνθρωπο»

Το 2020 ο Μίκης Θεοδωράκης αποφάσισε να δημοσιεύσει τον τρόπο με τον οποίο αποχαιρέτησε τον Μάνο Χατζιδάκι, μέσω επιστολής στη φίλη του Σύλβα Ακρίτα. Το κείμενο έλεγε: ««ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΔΕΝ ΜΟΥ ΕΠΕΤΡΕΨΑΝ ΝΑ ΤΟΝ ΔΩ! ΟΥΤΕ ΝΑ ΠΑΩ ΣΤΗΝ ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ! ΕΓΩ ΟΜΩΣ ΤΟΝ ΒΡΗΚΑ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΤΟΥ 'ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ’. ΗΤΑΝ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑ ΤΡΑΠΕΖΙ, ΓΥΜΝΟΣ ,ΜΕ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΑΝΟΙΧΤΑ! ΕΙΠΑ ΟΤΙ ΘΕΛΩ ΝΑ ΤΟΝ ΔΩ ΜΟΝΟΣ! ΤΟΥ ΕΚΛΕΙΣΑ ΤΟ ΣΤΟΜΑ, ΤΟΝ ΚΟΙΤΑΖΑ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ, ΤΟΥ ΧΑΙΔΕΨΑ ΤΑ ΜΑΛΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΙΛΟΥΣΑ … ΤΕΛΟΣ, ΤΟΥ ΕΚΛΕΙΣΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ…»

Ένα τελευταίο ξεκαθάρισμα

Μία από τις τελευταίες του επιθυμίες εξέφρασε τον Οκτώβριο του 2020 με προσωπική επιστολή στον Γ. Γ. του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα:

«Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα “Μεγάλα Μεγέθη”. Έτσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομουνιστής. Θα ήθελα λοιπόν να σε παρακαλέσω εκείνη την ώρα να επιληφθείς εσύ προσωπικά ώστε να να γίνει σεβαστή όχι μονάχα η ιδεολογία μου αλλά και οι αγώνες μου για την ενότητα των Ελλήνων. Καθώς επίσης βέβαια και όλα αυτά που ήδη έχω ρυθμίσει, σε συνεννόηση με την γραμματέα μου Ρένα Παρμενίδου και τον φίλο και Πρόεδρο του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργο Αγοραστάκη» ».



Η μαύρη του σελίδα

Ένας από τους σταθμούς στην χαοτική ζωή του Μίκη ήταν η Μακρόνησος, μια ανθρώπινη κόλαση. Κάποια στιγμή το 1950, ένας άγριος ξυλοδαρμός από δεσμοφύλακα, που τον άφησε ημιθανή, τον έστειλε πίσω στην Αθήνα, στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο 401, απ' όπου τον παρέλαβε ο πατέρας του, και χάρη στα μέσα που «έβαλε» τον πήρε μαζί του στην Κρήτη. Τότε ήταν που ο Μίκης, εξ’ όσων γνωρίζουμε,  λόγων υπαρξιακών αδιεξόδων οδηγήθηκε σε απόπειρα αυτοκτονίας.


Κατερίνα Σπανού

Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v