Φίλιππος Κουτσαφτής: Ο σκηνοθέτης του «Αρκαδία Χαίρε» μιλά στο in2life
Ο Φίλιππος Κουτσαφτής μιλά στο In2life για το «Αρκαδία Χαίρε», για την γοητεία των τόπων της Ελλάδας και για την βραδυφλεγή δύναμη των ντοκιμαντέρ.
συνέντευξη στον Γιώργο Κόκουβα
«Διαβάτη μην ζητάς εδώ στα Αρκαδικά βουνά
τον θρύλο της αμέριμνης ζωής.
Πέθανε ο Παν, και οι Σάτυροι δεν τριγυρνούν στα δάση.
Γυμνό το Μαίναλο βωμός του παρελθόντος μοιάζει.
Κι όμως θυμήσου.
Πόσες φορές μας μήνυσες απαρνημένη φύση,
Μια μέρα απ' την αγάπη σας
ο Παν θα ξαναζήσει»
Ο Φίλιππος Κουτσαφτής και η κάμερά του, μόνιμοι διαβάτες των ελληνικών τόπων που αποπνέουν ιδιαίτερο μυστήριο και κουβαλούν φορτίο μεστό μύθων και ενέργειας, δεν έψαξε στα αρκαδικά βουνά (μόνο) για τον θρύλο της αμέριμνης ζωής. Δεκαπέντε χρόνια μετά την «Αγέλαστο Πέτρα», το ντοκιμαντέρ για την Ελευσίνα που διέγραψε και διαγράφει ακόμα την δική του επιτυχημένη πορεία, ο δημιουργός του επιστρέφει με το «Αρκαδία Χαίρε», μια απόπειρα να χωρέσουν σε 90 λεπτά όσα κρύβονται πίσω από την πορεία της Τεγέας στο χρόνο.
Από την πελοποννησιακή προϊστορία και την ρωμαϊκή εποχή που (ανα)γέννησε το αρκαδικό ιδεώδες μέχρι το Et in Arcadia ego του Poussin και την σημερινή βουκολική ησυχία στην καρδιά του Μοριά, η αύρα του τόπου γίνεται πρώτη ύλη για αυτή την ταινία που μπορούμε να απολαύσουμε ως τις 21 Οκτωβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στο Ααβόρα art cinema.
Το αρκαδικό ιδεώδες
«Πολλοί τόποι κουβαλούν ένα φορτίο μύθων από την προϊστορία και την Ιστορία ως τη σύγχρονη εποχή. Στην περίπτωση της Αρκαδίας, υπάρχει ένα επιπλέον φορτίο: Αυτό που ήρθε από τον δυτικό κόσμο και τη Ρώμη, το ιδεώδες της “ευδαίμονος Αρκαδίας”», μας λέει ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ, Φίλιππος Κουτσάφτης. «Είναι το ιδανικό που είχαν χάσει οι άνθρωποι ζώντας σε μεγάλες πολιτείες και ήθελαν να ξαναβρούν – η Αρκαδία γι’ αυτούς σήμαινε την αρμονία, το μέτρο, τον άδολο έρωτα. Όπως χάνουμε την αθωότητα της παιδικής ηλικίας όσο μεγαλώνουμε, έτσι κι αυτή η απώλεια συνδέθηκε με την έννοια της «Αρκαδίας» και επηρέασε τα πνευματικά και πολιτιστικά ρεύματα της Δύσης. Στην Ελλάδα δεν είναι και τόσο διαδεδομένη όσο στη Δύση – στην Ιταλία για παράδειγμα υπάρχει η Αρκαδική Ακαδημία της Ρώμης», μας λέει.
«Λίγη σημασία έχει πόσο συγκινείται ο σκηνοθέτης αν αυτό δεν μεταγράφεται στον θεατή»
Ο Φίλιππος Κουτσαφτής δεν βιάστηκε να ολοκληρώσει τα ντοκιμαντέρ του. Η Ελευσίνα της «Αγέλαστου Πέτρας», όπως και η Αρκαδία του «Χαίρε Αρκαδία» μελετήθηκαν και καταγράφηκαν από τον φακό του για πολλά χρόνια – έως και δεκαετίες - έκαστη. «Δεν είμαι από αυτά τα μέρη, κατάγομαι από την Ζαγορά του Πηλίου. Για να προσεγγίσω αυτούς τους τόπους, επέλεξα να ξεκινήσω από την θέση της πλήρους άγνοιας. Αυτό που προσπάθησα, είναι να μεταφέρω ένα βίωμα μέσα από αυτό το έργο, γι’ αυτό άλλωστε και “μένω” πολλά χρόνια σε κάθε τόπο. Χωρίς αμφιβολία, αφού ολοκληρώνονται τα γυρίσματα, αλλάζει η αρχική αίσθηση που είχα για αυτά τα μέρη. Αλλά αυτό που μετρά είναι τι από αυτά περνά στην ταινία. Λίγη σημασία έχει πόσο συγκινείται ο σκηνοθέτης από την ενέργεια ενός τόπου αν αυτό δεν καταφέρει να μεταγραφεί και να μεταφερθεί στον θεατή», σημειώνει.
Η δύναμη του αφηγητή
Κύριο χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο κομμάτι του μυστηριακού λυρισμού των ντοκιμαντέρ του, είναι το ιδιότυπο πάντρεμα της εικόνας με την αφήγηση του ίδιου, με κείμενα σε ιδιαίτερα ποιητικά φορτισμένο προσωπικό τόνο. «Εικόνα και λόγος λειτουργούν αντιστικτικά, το ένα συμπληρώνει το άλλο. Το κείμενο είναι στην ουσία η συνέχεια του συλλογισμού που ξεκινά στην εικόνα. Κι επειδή υπάρχει από μέρους μου τόσο μακροχρόνια εμπλοκή με κάθε τόπο, δεν μπορεί παρά η αφήγηση να έχει μια προσωπική χροιά», εξομολογείται.
Μετά την Ελευσίνα και την Αρκαδία, τι;
Κρήτη, μας αποκαλύπτει ο κινηματογραφιστής της «μυστηριακής» Ελλάδας. «Εδώ και δύο δεκαετίες, παρακολουθώ τον Ζάκρο στην ανατολική Κρήτη, τον οικισμό όπου ανακαλύφθηκε ένα μινωικό ανάκτορο. Βγήκε στην επιφάνεια από έλληνα αρχαιολόγο – σε αντίθεση με τα άλλα μυκυναϊκά ανάκτορα – και είναι κάτι το ασύλληπτο. Κατ’ αρχήν, με μάγεψε το φυσικό τοπίο. Καθώς πλησιάζεις, αποκαλύπτεται ξαφνικά μπροστά σου και είναι συγκλονιστικό. Ταυτόχρονα, παρακολουθώ και τη ζωή του μικρού χωριού στην άκρη του αρχαιολογικού χώρου», λέει ο κ. Κουτσαφτής για το αντικείμενο του επόμενου «χτυπήματός» του.
Η επιτυχία είναι μια υπόθεση… βραδυφλεγής
Πώς μπορεί να επιβιώσει το ελληνικό ντοκιμαντέρ; Υπάρχει κοινό για το εγχώριο σινεμά τεκμηρίωσης; Η απάντηση για τον Φίλιππο Κουτσαφτή είναι καταφατική. «Υπάρχει κοινό, ναι, αλλά δεν είναι οι 18άρηδες που θα πάνε στο μούλτιπλεξ. Το κοινό που ήρθε, για παράδειγμα, να δει την Αγέλαστο Πέτρα πριν 15 χρόνια, ήταν ένα άλλο κοινό, που δεν πήγαινε καθημερινά στον κινηματογράφο, άνθρωποι που είχαν χρόνια να πάνε σινεμά και ήρθαν ειδικά για αυτή την ταινία. Είχε πάει αρκετά καλά, και μετά τις πρώτες εβδομάδες προβολής του «Χαίρε Αρκαδία» μπορώ να πω το ίδιο και γι’ αυτή τη δουλειά. Κατά τη γνώμη μου, όμως, δεν κρύβεται στα εισιτήρια η επιτυχία ενός ντοκιμαντέρ ή οποιουδήποτε έργου. Λειτουργούν βραδυφλεγώς, και όχι απαραίτητα εντός της αίθουσας. Υπάρχει το ζήτημα των αιθουσαρχών και των διανομέων σήμερα, που με δεκάδες ταινίες να περιμένουν, πρέπει να σε βγάλουν μετά από την πρώτη εβδομάδα προβολής», σημειώνει ο δημιουργός και ο «μύθος» που έχτισε σταδιακά η «Αγέλαστος Πέτρα» την περασμένη δεκαετία τον επιβεβαιώνει πανηγυρικά. «Είναι δύσκολοι καιροί και το κόστος των γυρισμάτων μεγάλο για τους κινηματογραφιστές, γι’ αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω το Κοινωφελές Ίδρυμα Μ. Στασινόπουλος-Βιοχάλκο που χρηματοδότησε την ταινία υπό αυτές τις συνθήκες», συμπληρώνει.
Info:
Το ντοκιμαντέρ «Αρκαδία Χαίρε» προβάλλεται ως τις 21/10 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (20.00 και 21.30) και στο σινέ Ααβόρα (18.30, 20.30, 22.30). Ο Φίλιππος Κουτσαφτής υπογράφει την σκηνοθεσία, το σενάριο, τη διεύθυνση φωτογρταφίας και την παραγωγή, ενώ ο Κωνσταντίνος Βήτα υπογράφει τη μουσική και η Ιωάννα Σπηλιοπούλου το μοντάζ. Μάθετε περισσότερα για την ταινία στην επίσημη ιστοσελίδα της και δείτε παρακάτω το επίσημο trailer της.
Σύνοψη της ταινίας:
Φυλακίζοντας στιγμές στην απέραντη γραμμή του χρόνου, αποτυπώνοντας αποσπασματικές εικόνες μιας ένθεης φύσης, συνυφαίνοντας μύθους αλλοτινούς και ιστορικές μαρτυρίες, σταχυολογώντας θραύσματα και ψιθύρους, το κινηματογραφικό βλέμμα επιχειρεί να καταγράψει την ταυτότητα ενός τόπου που συναντά και συναντιέται με τα μεγαλειώδη ερωτήματα της ζωής. Ο ναός της Αλέας Αθηνάς, το τέμενος του Gregory Markopoulos, το αλώνισμα, η περικαλλής Μουχλιώτισσα, ο βυσσινόκηπος, ο νεομάρτυρας Δημήτριος δεν αποτελούν παρά ψηφίδες και θραύσματα αυτού του τόπου, της Τεγέας, που διηγούνται του βίου το πέλαγος. «Αρκαδία χαίρε»: Μια περιπλάνηση σε έναν τόπο που ακόμα και σήμερα τον ακολουθεί ο μύθος μια αινιγματικής επιγραφής. Et in Arcadia ego: Μια συλλογή θραυσμάτων. Ένας χαιρετισμός, σύντομος κι αμφίθυμος, όπως το πέρασμα του δρομέα που διανύει τα μεσάνυχτα τον κάμπο της Τεγέας.
«Διαβάτη μην ζητάς εδώ στα Αρκαδικά βουνά
τον θρύλο της αμέριμνης ζωής.
Πέθανε ο Παν, και οι Σάτυροι δεν τριγυρνούν στα δάση.
Γυμνό το Μαίναλο βωμός του παρελθόντος μοιάζει.
Κι όμως θυμήσου.
Πόσες φορές μας μήνυσες απαρνημένη φύση,
Μια μέρα απ' την αγάπη σας
ο Παν θα ξαναζήσει»
Ο Φίλιππος Κουτσαφτής και η κάμερά του, μόνιμοι διαβάτες των ελληνικών τόπων που αποπνέουν ιδιαίτερο μυστήριο και κουβαλούν φορτίο μεστό μύθων και ενέργειας, δεν έψαξε στα αρκαδικά βουνά (μόνο) για τον θρύλο της αμέριμνης ζωής. Δεκαπέντε χρόνια μετά την «Αγέλαστο Πέτρα», το ντοκιμαντέρ για την Ελευσίνα που διέγραψε και διαγράφει ακόμα την δική του επιτυχημένη πορεία, ο δημιουργός του επιστρέφει με το «Αρκαδία Χαίρε», μια απόπειρα να χωρέσουν σε 90 λεπτά όσα κρύβονται πίσω από την πορεία της Τεγέας στο χρόνο.
Από την πελοποννησιακή προϊστορία και την ρωμαϊκή εποχή που (ανα)γέννησε το αρκαδικό ιδεώδες μέχρι το Et in Arcadia ego του Poussin και την σημερινή βουκολική ησυχία στην καρδιά του Μοριά, η αύρα του τόπου γίνεται πρώτη ύλη για αυτή την ταινία που μπορούμε να απολαύσουμε ως τις 21 Οκτωβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος και στο Ααβόρα art cinema.
Το αρκαδικό ιδεώδες
«Πολλοί τόποι κουβαλούν ένα φορτίο μύθων από την προϊστορία και την Ιστορία ως τη σύγχρονη εποχή. Στην περίπτωση της Αρκαδίας, υπάρχει ένα επιπλέον φορτίο: Αυτό που ήρθε από τον δυτικό κόσμο και τη Ρώμη, το ιδεώδες της “ευδαίμονος Αρκαδίας”», μας λέει ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ, Φίλιππος Κουτσάφτης. «Είναι το ιδανικό που είχαν χάσει οι άνθρωποι ζώντας σε μεγάλες πολιτείες και ήθελαν να ξαναβρούν – η Αρκαδία γι’ αυτούς σήμαινε την αρμονία, το μέτρο, τον άδολο έρωτα. Όπως χάνουμε την αθωότητα της παιδικής ηλικίας όσο μεγαλώνουμε, έτσι κι αυτή η απώλεια συνδέθηκε με την έννοια της «Αρκαδίας» και επηρέασε τα πνευματικά και πολιτιστικά ρεύματα της Δύσης. Στην Ελλάδα δεν είναι και τόσο διαδεδομένη όσο στη Δύση – στην Ιταλία για παράδειγμα υπάρχει η Αρκαδική Ακαδημία της Ρώμης», μας λέει.
Ο Φίλιππος Κουτσαφτής δεν βιάστηκε να ολοκληρώσει τα ντοκιμαντέρ του. Η Ελευσίνα της «Αγέλαστου Πέτρας», όπως και η Αρκαδία του «Χαίρε Αρκαδία» μελετήθηκαν και καταγράφηκαν από τον φακό του για πολλά χρόνια – έως και δεκαετίες - έκαστη. «Δεν είμαι από αυτά τα μέρη, κατάγομαι από την Ζαγορά του Πηλίου. Για να προσεγγίσω αυτούς τους τόπους, επέλεξα να ξεκινήσω από την θέση της πλήρους άγνοιας. Αυτό που προσπάθησα, είναι να μεταφέρω ένα βίωμα μέσα από αυτό το έργο, γι’ αυτό άλλωστε και “μένω” πολλά χρόνια σε κάθε τόπο. Χωρίς αμφιβολία, αφού ολοκληρώνονται τα γυρίσματα, αλλάζει η αρχική αίσθηση που είχα για αυτά τα μέρη. Αλλά αυτό που μετρά είναι τι από αυτά περνά στην ταινία. Λίγη σημασία έχει πόσο συγκινείται ο σκηνοθέτης από την ενέργεια ενός τόπου αν αυτό δεν καταφέρει να μεταγραφεί και να μεταφερθεί στον θεατή», σημειώνει.
Η δύναμη του αφηγητή
Κύριο χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο κομμάτι του μυστηριακού λυρισμού των ντοκιμαντέρ του, είναι το ιδιότυπο πάντρεμα της εικόνας με την αφήγηση του ίδιου, με κείμενα σε ιδιαίτερα ποιητικά φορτισμένο προσωπικό τόνο. «Εικόνα και λόγος λειτουργούν αντιστικτικά, το ένα συμπληρώνει το άλλο. Το κείμενο είναι στην ουσία η συνέχεια του συλλογισμού που ξεκινά στην εικόνα. Κι επειδή υπάρχει από μέρους μου τόσο μακροχρόνια εμπλοκή με κάθε τόπο, δεν μπορεί παρά η αφήγηση να έχει μια προσωπική χροιά», εξομολογείται.
Μετά την Ελευσίνα και την Αρκαδία, τι;
Κρήτη, μας αποκαλύπτει ο κινηματογραφιστής της «μυστηριακής» Ελλάδας. «Εδώ και δύο δεκαετίες, παρακολουθώ τον Ζάκρο στην ανατολική Κρήτη, τον οικισμό όπου ανακαλύφθηκε ένα μινωικό ανάκτορο. Βγήκε στην επιφάνεια από έλληνα αρχαιολόγο – σε αντίθεση με τα άλλα μυκυναϊκά ανάκτορα – και είναι κάτι το ασύλληπτο. Κατ’ αρχήν, με μάγεψε το φυσικό τοπίο. Καθώς πλησιάζεις, αποκαλύπτεται ξαφνικά μπροστά σου και είναι συγκλονιστικό. Ταυτόχρονα, παρακολουθώ και τη ζωή του μικρού χωριού στην άκρη του αρχαιολογικού χώρου», λέει ο κ. Κουτσαφτής για το αντικείμενο του επόμενου «χτυπήματός» του.
Η επιτυχία είναι μια υπόθεση… βραδυφλεγής
Πώς μπορεί να επιβιώσει το ελληνικό ντοκιμαντέρ; Υπάρχει κοινό για το εγχώριο σινεμά τεκμηρίωσης; Η απάντηση για τον Φίλιππο Κουτσαφτή είναι καταφατική. «Υπάρχει κοινό, ναι, αλλά δεν είναι οι 18άρηδες που θα πάνε στο μούλτιπλεξ. Το κοινό που ήρθε, για παράδειγμα, να δει την Αγέλαστο Πέτρα πριν 15 χρόνια, ήταν ένα άλλο κοινό, που δεν πήγαινε καθημερινά στον κινηματογράφο, άνθρωποι που είχαν χρόνια να πάνε σινεμά και ήρθαν ειδικά για αυτή την ταινία. Είχε πάει αρκετά καλά, και μετά τις πρώτες εβδομάδες προβολής του «Χαίρε Αρκαδία» μπορώ να πω το ίδιο και γι’ αυτή τη δουλειά. Κατά τη γνώμη μου, όμως, δεν κρύβεται στα εισιτήρια η επιτυχία ενός ντοκιμαντέρ ή οποιουδήποτε έργου. Λειτουργούν βραδυφλεγώς, και όχι απαραίτητα εντός της αίθουσας. Υπάρχει το ζήτημα των αιθουσαρχών και των διανομέων σήμερα, που με δεκάδες ταινίες να περιμένουν, πρέπει να σε βγάλουν μετά από την πρώτη εβδομάδα προβολής», σημειώνει ο δημιουργός και ο «μύθος» που έχτισε σταδιακά η «Αγέλαστος Πέτρα» την περασμένη δεκαετία τον επιβεβαιώνει πανηγυρικά. «Είναι δύσκολοι καιροί και το κόστος των γυρισμάτων μεγάλο για τους κινηματογραφιστές, γι’ αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω το Κοινωφελές Ίδρυμα Μ. Στασινόπουλος-Βιοχάλκο που χρηματοδότησε την ταινία υπό αυτές τις συνθήκες», συμπληρώνει.
Info:
Το ντοκιμαντέρ «Αρκαδία Χαίρε» προβάλλεται ως τις 21/10 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (20.00 και 21.30) και στο σινέ Ααβόρα (18.30, 20.30, 22.30). Ο Φίλιππος Κουτσαφτής υπογράφει την σκηνοθεσία, το σενάριο, τη διεύθυνση φωτογρταφίας και την παραγωγή, ενώ ο Κωνσταντίνος Βήτα υπογράφει τη μουσική και η Ιωάννα Σπηλιοπούλου το μοντάζ. Μάθετε περισσότερα για την ταινία στην επίσημη ιστοσελίδα της και δείτε παρακάτω το επίσημο trailer της.
Σύνοψη της ταινίας:
Φυλακίζοντας στιγμές στην απέραντη γραμμή του χρόνου, αποτυπώνοντας αποσπασματικές εικόνες μιας ένθεης φύσης, συνυφαίνοντας μύθους αλλοτινούς και ιστορικές μαρτυρίες, σταχυολογώντας θραύσματα και ψιθύρους, το κινηματογραφικό βλέμμα επιχειρεί να καταγράψει την ταυτότητα ενός τόπου που συναντά και συναντιέται με τα μεγαλειώδη ερωτήματα της ζωής. Ο ναός της Αλέας Αθηνάς, το τέμενος του Gregory Markopoulos, το αλώνισμα, η περικαλλής Μουχλιώτισσα, ο βυσσινόκηπος, ο νεομάρτυρας Δημήτριος δεν αποτελούν παρά ψηφίδες και θραύσματα αυτού του τόπου, της Τεγέας, που διηγούνται του βίου το πέλαγος. «Αρκαδία χαίρε»: Μια περιπλάνηση σε έναν τόπο που ακόμα και σήμερα τον ακολουθεί ο μύθος μια αινιγματικής επιγραφής. Et in Arcadia ego: Μια συλλογή θραυσμάτων. Ένας χαιρετισμός, σύντομος κι αμφίθυμος, όπως το πέρασμα του δρομέα που διανύει τα μεσάνυχτα τον κάμπο της Τεγέας.
