Πού οφείλεται η παχυσαρκία: Βρείτε τη ρίζα του κακού

Για τον αγώνα κατά της παχυσαρκίας έχουν γραφτεί σελίδες επί σελίδων, έχουν παραχθεί και πωληθεί ειδικά προϊόντα διατροφής, φαρμακευτικά σκευάσματα και συμπληρώματα. Ο αριθμός των διαιτολόγων και διατροφολόγων έχει πολλαπλασιαστεί, όπως και οι συνδρομές στα γυμναστήρια, τα χειρουργεία δακτυλίων και γαστρεκτομών αλλά και τα κρούσματα κατάθλιψης που συχνά μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην ανορεξία. Λίγα, όμως, έχουν ακουστεί για την ρίζα του «κακού». Για την αρχή, πριν κάποιος φτάσει να θεωρείται παχύσαρκος.

Τι σημαίνει παχύσαρκος;
Σύμφωνα με τους ενδοκρινολόγους, παχύσαρκος είναι ο άνθρωπος στο σώμα του οποίου παρουσιάζεται υπερβολική συσσώρευση λίπους. Το θετικό ισοζύγιο ενέργειας έχει ως αποτέλεσμα αρχικά την διόγκωση και έπειτα την δημιουργία νέων κυττάρων για την αποθήκευση της ενέργειας. Μαζί με τη μάζα του λιπώδους ιστού αυξάνεται το μέγεθος και ο αριθμός των κυττάρων αυτών. Έτσι, στους παχύσαρκους άνδρες ο λιπώδης ιστός αναλογεί σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25-30% του σωματικού τους βάρους και στις παχύσαρκες γυναίκες το αντίστοιχο ποσοστό μπορεί να φτάσει ή να υπερβεί το 50% του βάρους τους.

Ο υπολογισμός των υπερβολικών ποσοστών λίπους στον οργανισμό δεν είναι εύκολη υπόθεση και απαιτεί ειδικές μεθόδους σε εξειδικευμένα εργαστήρια. Ωστόσο, προσεγγιστικοί τρόποι εκτίμησης της παχυσαρκίας είναι οι ανθρωπομετρικοί δείκτες, όπως ο δείκτης μάζας σώματος (BMI) που εκφράζει το πηλίκο βάρος/ύψος2. Για να είναι κανείς στα όρια του ΒΜΙ θα πρέπει το πηλίκο αυτό να βρίσκεται μεταξύ 25 και 29,9. Περισσότερες πληροφορίες για τον υπολογισμό του δείκτη μάζας σώματος θα βρείτε εδώ.

Τα αίτια της παχυσαρκίας
Σύμφωνα με τον ενδοκρινολόγο κ. Αναστάσιο Μπονιάκο, «Για την εµφάνιση της παχυσαρκίας συμβάλλουν πολλοί παράγοντες: γενετικοί, ορµονικοί, περιβαλλοντικοί, δηµογραφικοί και κοινωνικο-οικονοµικοί.» Ο γιατρός εξηγεί αναλυτικά πώς σχετίζεται η παχυσαρκία με κάθε έναν από αυτούς τους παράγοντες:

* Κληρονομικότητα: Την τελευταία δεκαετία επιβεβαιώθηκε ο ρόλος της κληρονοµικότητας στην εµφάνιση της παχυσαρκίας. Δεδοµένου ότι στον άνθρωπο πρόκειται για ετερογενή οντότητα, υποστηρίζεται ότι πολλά γονίδια σχετίζονται με την εµφάνισή της, σε αντίθεση π.χ. µε τα τρωκτικά, όπου έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη ενός «γονιδίου παχυσαρκίας».

* Υποθάλαµος - Ορµόνες: Από πολλά χρόνια είναι γνωστός ο ρόλος του ΚΝΣ (Κεντρικού Νευρικού Συστήματος), και κυρίως του υποθαλάμου, στη ρύθµιση του βάρους και του ισοζυγίου ενέργειας. Η ρύθµιση αυτή επιτελείται από ένα πυκνό και ολοκληρωμένο δίκτυο που ελαχιστοποιεί την επίδραση των µικρών διακυμάνσεων του ισοζυγίου ενέργειας στον λιπώδη ιστό, ελέγχει την όρεξη και τον κορεσµό.

Οι ορµόνες ενέχονται στην οµοιοστασία της ενέργειας, όµως, οι ορµονικές διαταραχές είναι σχετικά σπάνια αίτια παχυσαρκίας. Τα πιο συχνά είναι ο υποθυρεοειδισµός και το ιατρογενές σύνδροµο Cushing. Σπανιότερα είναι η έλλειψη αυξητικής ορµόνης, το (ενδογενές) σύνδροµο Cushing, ο υπογοναδισµός, το ινσουλίνωµα και ο ψευδο-υποπαραθυρεοειδισµός.

* Περιβάλλον: Το περιβάλλον ασκεί σηµαντική επίδραση στην εµφάνιση της παχυσαρκίας όταν υπάρχει η γενετική προδιάθεση. Αυτό γίνεται εµφανές σε ορισμένους πληθυσμούς, όπου αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και του τρόπου ζωής είχε ως αποτέλεσμα αύξηση του βάρους κατά 60% και εµφάνιση παχυσαρκίας. Για παράδειγμα, οι Ινδιάνοι Pima που ζουν στις ΗΠΑ είναι κατά 25 κιλά παχύτεροι από άτοµα της ίδιας φυλής που ζουν στο Μεξικό. Ειδικότερα, σήµερα υπάρχει εύκολη πρόσβαση στην τροφή, µε κατανάλωση πολλών μικρών και μεγάλων γευμάτων. Η τροφή περιέχει πολλές λιπαρές ουσίες -κυρίως κεκορεσµένα λίπη- µε πολλούς ευαπορρόφητους υδατάνθρακες και ελάχιστες φυτικές ίνες, που έχουν ευχάριστη γεύση, αυξάνοντας την πρόσληψη θερµίδων.

Παράλληλα, η κατανάλωση ενέργειας έχει µειωθεί. Οι συνθήκες εργασίας έχουν αλλάξει και η εργασία είναι καθιστική και σπάνια χειρωνακτική. Υπάρχει περιορισµός δραστηριοτήτων στην καθημερινή ζωή λόγω των τεχνολογικών επιτευγμάτων και διευκολύνσεων (μετακίνηση µε αυτοκίνητο - ανελκυστήρες, τηλεθέαση, ηλεκτρονικά παιχνίδια, ηλεκτρονικοί υπολογιστές), που περιορίζουν την κατανάλωση ενέργειας και προδιαθέτουν για παχυσαρκία.

Το βάρος αυξάνεται παράλληλα µε την ηλικία και στα δύο φύλα. Υπάρχει αυξημένη επίπτωση στις γυναίκες, κυρίως µετά την ηλικία των 50 χρόνων µε την εμμηνόπαυση, στις χαµηλές εισοδηματικές τάξεις και σε αστικές κοινωνίες σε σχέση µε τις αγροτικές. Η φυλή και η πολιτιστική υποδοµή παίζει επίσης σηµαντικό ρόλο, π.χ. γυναίκες της µαύρης φυλής είναι παχύτερες από εκείνες της λευκής φυλής αντίστοιχης ηλικίας. Τέλος, η ικανότητα ή µη του ατόµου να αντεπεξέρχεται στην ψυχολογική πίεση του περιβάλλοντος είναι ένας ακόµα παράγοντας που επηρεάζει το βάρος.

Μετά την διάγνωση
Οι επιπτώσεις της παχυσαρκίας στην υγεία είναι πολλές και σοβαρές. Ο σοφός λαός λέει «το πάχος µμικραίνει τη ζωή» και δεν έχει άδικο. Υπάρχουν, όμως, σήμερα μέθοδοι -μακροχρόνιας πολλές φορές- αντιμετώπισης, τους οποίους ο πάσχων θα αναζητήσει με την βοήθεια αρχικά ενδοκρινολόγου και έπειτα διαιτολόγου-διατροφολόγου, παράλληλα με την έναρξη σωματικής άσκησης. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στα Σχετικά Άρθρα.

Επιμέλεια: Έλενα Μπούλια
Πηγή: Iatronet.gr