Προστατεύστε τα παιδιά από το Cyberbullying
Τι είναι το Cyberbullying και πώς μπορείτε να προστατεύσετε τα παιδιά σας από αυτό; Όσα πρέπει να ξέρετε για να αντιμετωπίσετε τους… νταήδες του διαδικτύου.
του Χρήστου Τζώρτζη
Η τεράστια διείσδυση του Internet στα “νοικοκυριά”, αλλά και ο “καταιγισμός” των social media, στα οποία έχουμε πρόσβαση πλέον από μια πλειάδα συσκευών, δεν έχει δυστυχώς μόνο θετικό αντίκτυπο στην καθημερινότητά μας. Το Cyberbullying είναι μια πραγματικότητα που πιθανότατα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν σήμερα αρκετοί γονείς.
Ως Cyberbullying ορίζεται η χρήση κινητών τηλεφώνων ή smartphones, του instant messaging, των chat rooms ή social networking sites όπως είναι το Facebook και το Twitter, από συγκεκριμένους χρήστες, για να ενοχλήσουν, να απειλήσουν ή να εκφοβίσουν άλλους χρήστες. Το Cyberbullying γίνεται συνήθως από παιδιά ή έφηβους, τα οποία έχουν πρόσβαση στις παραπάνω τεχνολογίες. Το πρόβλημα σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι ο θύτης μπορεί να κρυφτεί πίσω από την ανωνυμία που του προσφέρει ένα ψευδώνυμο στο Internet, καλύπτοντας έτσι την πραγματική του ταυτότητα. Αυτή η κάλυψη που προσφέρει το διαδίκτυο, ενθαρρύνει ορισμένους χρήστες να συμπεριφερθούν από ανώριμα έως επιθετικά, κάτι που μάλλον δε θα συνέβαινε στον πραγματικό κόσμο, όπου θα ήταν πλήρως αναγνωρίσιμοι.
Το Cyberbullying μπορεί να περιλαμβάνει πράξεις όπως απειλές, προσβλητικά σχόλια για το φύλλο, την εθνικότητα, τη συμπεριφορά ή τις συνήθειες κάποιου, απόπειρα μόλυνσης του υπολογιστή του θύματος με malware, ακόμα και την αποστολή χιλιάδων spam e-mails στο inbox του τελευταίου.
Αν και αρχικά ίσως να φαντάζει απλά ως μια “κακή συνήθεια” ορισμένων online χρηστών, το Cyberbullying είναι ένα πολύ σοβαρό φαινόμενο, το οποίο μπορεί να οδηγήσει τα θύματα σε ακραίες συμπεριφορές. Με βάση αυτό το σκεπτικό, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από τους γονείς ώστε να αντιληφθούν εγκαίρως την περίπτωση που το παιδί τους έχει πέσει θύμα μιας τέτοιας συμπεριφοράς. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα άλλωστε για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος.
Τα “σημάδια” που δείχνουν Cyberbullying
Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα σημάδια, τα οποία μπορούν να “προδώσουν” ότι το παιδί έχει πέσει θύμα Cyberbullying. Οι γονείς, θα πρέπει, από τη στιγμή που το παιδί περνάει αρκετό διάστημα online, να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και να συζητήσουν μαζί του άμεσα το συγκεκριμένο ενδεχόμενο, αν διαπιστώσουν κάτι περίεργο ή αφύσικο στη συμπεριφορά του.
Αυτό πρέπει να συμβεί για παράδειγμα σε περίπτωση που διαπιστώνετε ότι υπάρχουν απότομες αλλαγές στη διάθεσή του έπειτα από τη χρήση του υπολογιστή. Σημειώστε παρόλα αυτά, ότι, σε αυτές τις περιπτώσεις, οι νέοι φροντίζουν να απομονώνονται στον προσωπικό τους χώρο, για να μη χρειαστεί να συζητήσουν το πρόβλημα με τους γονείς τους. Αυτό τις περισσότερες φορές ενισχύει την πιθανότητα να έχουν επηρεαστεί από κάποιο περιστατικό Cyberbullying.
Μια επίσης ισχυρή ένδειξη, είναι όταν το παιδί ξαφνικά απενεργοποιήσει το λογαριασμό του σε κάποια social networking υπηρεσία, ή απλά αποφεύγει συστηματικά να την χρησιμοποιήσει. Θυμηθείτε ότι μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποιο πρόγραμμα γονικού ελέγχου για να βλέπετε ποια ακριβώς sites επισκέπτεται συχνότερα και από εκεί να βγάλετε συμπεράσματα για την “απουσία” του από συγκεκριμένες online υπηρεσίες που χρησιμοποιούσε τακτικά για μεγάλο διάστημα.
Πιο “δύσκολες” καταστάσεις Cyberbullying μπορεί με τον καιρό να οδηγήσουν ακόμα και σε αδικαιολόγητη απώλεια βάρους, νευρικότητα, αυπνία, ακόμα και μελαγχολία. Επιπροσθέτως, ορισμένα παιδιά προσποιούνται ότι είναι άρρωστα για να αποφύγουν να πάνε σχολείο, όπου πιθανότατα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τους θύτες του Cyberbullying.
Σε κάθε περίπτωση οι γονείς θα πρέπει να είναι κοντά στο παιδί και να συζητάνε όλα τα προβλήματα που αυτό τυχόν αντιμετωπίζει στον “κόσμο” του Διαδικτύου.
Βασικές προφυλάξεις
Για να είμαστε απολύτως ακριβείς, δεν μπορούμε να προφυλαχτούμε από το Cyberbullying σε απόλυτο βαθμό. Ακόμα και αν απαγορεύσουμε στο παιδί να συμμετέχει σε social networking υπηρεσίες - κάτι που παρεμπιπτόντως δεν προτείνεται - δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι αν αυτό θα συμβεί σε κάποιας άλλης μορφής ηλεκτρονική επικοινωνία του. Το σημαντικότερο είναι να συζητήσουμε εκ των προτέρων με το παιδί και να του ορίσουμε συγκεκριμένες κατευθύνσεις με βάση τις οποίες θα πρέπει να συμπεριφέρεται όταν βρίσκεται online.
Θα πρέπει για παράδειγμα να το συμβουλέψετε να μη δίνει προσωπικά του στοιχεία (όνομα, διεύθυνση, αριθμό τηλεφώνου, φωτογραφίες, κλπ) άκριτα σε αγνώστους που συναντά στο διαδίκτυο. Αυτό φυσικά θα πρέπει να ισχύει για όλες τις υπηρεσίες του διαδικτύου, όπως είναι το Web (σερφάρισμα), το e-mail, αλλά και – πολύ περισσότερο – τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δώστε στο παιδί να καταλάβει ότι, οτιδήποτε “ανέβει” στο διαδίκτυο υπάρχει περίπτωση να μη διαγραφεί ποτέ και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κακόβουλα άτομα ποικιλοτρόπως.
Όσον αφορά τη συμπεριφορά στο social networking, τα παιδιά θα πρέπει να διατηρούν ένα χαμηλό, κριτικό προφίλ και να μην σχολιάζουν, ούτε να ανεβάζουν αδιακρίτως περιεχόμενο (είτε κείμενα είτε φωτογραφίες), καθώς μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους προκλητική και να οδηγήσει σε Cyberbullying.
Ολοκληρώνοντας με το θέμα της πρόληψης, δε θα πρέπει να λησμονήσετε να εξοπλίσετε τον υπολογιστή του παιδιού με λογισμικό ασφαλείας (firewall) καθώς και με ενημερωμένα λογισμικά για την καταπολέμηση των ιών (antivirus) και των προγραμμάτων κατασκοπείας (antispyware). Οι τελευταίες εκδόσεις των Windows περιλαμβάνουν όλα τα παραπάνω προγράμματα, αλλά με μια απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε ακόμα περισσότερες δωρεάν λύσεις.
Ο ρόλος του γονέα
Θα πρέπει να θεωρείτε τον εαυτό σας τυχερό από τη στιγμή που το παιδί αποφασίσει να σας μιλήσει για το συγκεκριμένο πρόβλημα, καθώς η πλειοψηφία των θυμάτων αποφεύγουν την επικοινωνία με τους γονείς για αυτό το θέμα. Είτε πάντως το μάθετε με αυτόν τον τρόπο, είτε το καταλάβετε από μόνοι σας, η βασική σας προτεραιότητα θα είναι να συζητήσετε ενδελεχώς με τον παιδί και να ακούσετε αυτά που έχει να σας πει.
Σε περίπτωση που ο θύτης είναι κάποιος που γνωρίζετε (από το σχολείο ή το ευρύτερο περιβάλλον του παιδιού), θα πρέπει να διασταυρώσετε τις πληροφορίες. Χωρίς να θεωρήσετε φυσικά ότι το παιδί σας λέει ψέματα, καλό θα είναι να ακούσετε την ιστορία και από τις δύο πλευρές. Ορισμένες φορές το Cyberbullying μπορεί να αποτελέσει αλυσιδωτή αντίδραση σε κάποια δράση του δικού σας παιδιού. Αν διαπιστώσετε ότι ισχύει κάτι τέτοιο, φροντίστε να το συζητήσετε ήρεμα μαζί του και να το συμβουλέψετε να αποφεύγει παρόμοιες τακτικές στο μέλλον.
Όταν αποφασίσετε να δράσετε, θα πρέπει να το κάνετε με ψυχραιμία και οργάνωση χωρίς συναισθηματισμούς και βιασύνη. Αν για παράδειγμα προσπαθήσετε να νουθετήσετε το θύτη σε δημόσιο χώρο, το πιθανότερο θα είναι να στιγματίσετε παράλληλα το δικό σας παιδί ως “υπέρ-προστατευόμενο” από την οικογένειά του. Το ίδιο μπορεί να συμβεί αν κανονίσετε συνάντηση με τις αρχές του σχολείου και αυτό μαθευτεί στους υπόλοιπους μαθητές. Τέτοιες ενέργειες μπορεί να θέσουν το παιδί στο περιθώριο από τους συμμαθητές του, κάτι που εν τέλει μπορεί να είναι και ο απώτερος σκοπός του θύτη του Cyberbullying. Οι ενέργειές σας δε θα πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα την τιμωρία κάποιου, αλλά κυρίως την αποκατάσταση της αξιοπρέπειας του παιδιού σας. Για να το πετύχετε αυτό ίσως να χρειαστεί να μιλήσετε ή ακόμα και να επιπλήξετε τον θύτη, χωρίς όμως αυτό να είναι πάντα απαραίτητο. Συζητήστε με το παιδί και βρείτε από κοινού μια λύση που θα αποδεχθεί και το ίδιο.
Θα πρέπει να θυμάστε τέλος, ότι μέσα από αυτές τις δύσκολες πολλές φορές καταστάσεις, τα παιδιά ωριμάζουν και αποκτούν και περισσότερες αντοχές στις “κακουχίες” που θα συναντήσουν σίγουρα και περαιτέρω στη ζωή τους. Το Cyberbullying είναι το ψηφιακό ανάλογο μιας συμπεριφοράς που ενδεχομένως οι άνθρωποι θα συναντήσουν και στον πραγματικό κόσμο και θα πρέπει να έχουν δημιουργήσει τις άμυνες για το αντιμετωπίσουν. Αν το ευνοούν οι καταστάσεις, ορισμένες φορές είναι καλύτερα να αφήνουμε το παιδί να “λύσει το θέμα” μόνο του, δηλώνοντάς του φυσικά την υποστήριξή μας και προσφέροντάς του οποιαδήποτε βοήθεια χρειαστεί.
Περισσότερες πληροφορίες για αυτό το πολύ σημαντικό θέμα των “καιρών” μας μπορείτε να βρείτε και στα παρακάτω sites: www.stopcyberbullying.org, www.deletecyberbullying.org, www.cyberbullying.org.
Η τεράστια διείσδυση του Internet στα “νοικοκυριά”, αλλά και ο “καταιγισμός” των social media, στα οποία έχουμε πρόσβαση πλέον από μια πλειάδα συσκευών, δεν έχει δυστυχώς μόνο θετικό αντίκτυπο στην καθημερινότητά μας. Το Cyberbullying είναι μια πραγματικότητα που πιθανότατα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν σήμερα αρκετοί γονείς.
Ως Cyberbullying ορίζεται η χρήση κινητών τηλεφώνων ή smartphones, του instant messaging, των chat rooms ή social networking sites όπως είναι το Facebook και το Twitter, από συγκεκριμένους χρήστες, για να ενοχλήσουν, να απειλήσουν ή να εκφοβίσουν άλλους χρήστες. Το Cyberbullying γίνεται συνήθως από παιδιά ή έφηβους, τα οποία έχουν πρόσβαση στις παραπάνω τεχνολογίες. Το πρόβλημα σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι ο θύτης μπορεί να κρυφτεί πίσω από την ανωνυμία που του προσφέρει ένα ψευδώνυμο στο Internet, καλύπτοντας έτσι την πραγματική του ταυτότητα. Αυτή η κάλυψη που προσφέρει το διαδίκτυο, ενθαρρύνει ορισμένους χρήστες να συμπεριφερθούν από ανώριμα έως επιθετικά, κάτι που μάλλον δε θα συνέβαινε στον πραγματικό κόσμο, όπου θα ήταν πλήρως αναγνωρίσιμοι.
Το Cyberbullying μπορεί να περιλαμβάνει πράξεις όπως απειλές, προσβλητικά σχόλια για το φύλλο, την εθνικότητα, τη συμπεριφορά ή τις συνήθειες κάποιου, απόπειρα μόλυνσης του υπολογιστή του θύματος με malware, ακόμα και την αποστολή χιλιάδων spam e-mails στο inbox του τελευταίου.
Αν και αρχικά ίσως να φαντάζει απλά ως μια “κακή συνήθεια” ορισμένων online χρηστών, το Cyberbullying είναι ένα πολύ σοβαρό φαινόμενο, το οποίο μπορεί να οδηγήσει τα θύματα σε ακραίες συμπεριφορές. Με βάση αυτό το σκεπτικό, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή από τους γονείς ώστε να αντιληφθούν εγκαίρως την περίπτωση που το παιδί τους έχει πέσει θύμα μιας τέτοιας συμπεριφοράς. Αυτό είναι και το πρώτο βήμα άλλωστε για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου προβλήματος.
Τα “σημάδια” που δείχνουν Cyberbullying
Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα σημάδια, τα οποία μπορούν να “προδώσουν” ότι το παιδί έχει πέσει θύμα Cyberbullying. Οι γονείς, θα πρέπει, από τη στιγμή που το παιδί περνάει αρκετό διάστημα online, να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και να συζητήσουν μαζί του άμεσα το συγκεκριμένο ενδεχόμενο, αν διαπιστώσουν κάτι περίεργο ή αφύσικο στη συμπεριφορά του.
Αυτό πρέπει να συμβεί για παράδειγμα σε περίπτωση που διαπιστώνετε ότι υπάρχουν απότομες αλλαγές στη διάθεσή του έπειτα από τη χρήση του υπολογιστή. Σημειώστε παρόλα αυτά, ότι, σε αυτές τις περιπτώσεις, οι νέοι φροντίζουν να απομονώνονται στον προσωπικό τους χώρο, για να μη χρειαστεί να συζητήσουν το πρόβλημα με τους γονείς τους. Αυτό τις περισσότερες φορές ενισχύει την πιθανότητα να έχουν επηρεαστεί από κάποιο περιστατικό Cyberbullying.
Μια επίσης ισχυρή ένδειξη, είναι όταν το παιδί ξαφνικά απενεργοποιήσει το λογαριασμό του σε κάποια social networking υπηρεσία, ή απλά αποφεύγει συστηματικά να την χρησιμοποιήσει. Θυμηθείτε ότι μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποιο πρόγραμμα γονικού ελέγχου για να βλέπετε ποια ακριβώς sites επισκέπτεται συχνότερα και από εκεί να βγάλετε συμπεράσματα για την “απουσία” του από συγκεκριμένες online υπηρεσίες που χρησιμοποιούσε τακτικά για μεγάλο διάστημα.
Πιο “δύσκολες” καταστάσεις Cyberbullying μπορεί με τον καιρό να οδηγήσουν ακόμα και σε αδικαιολόγητη απώλεια βάρους, νευρικότητα, αυπνία, ακόμα και μελαγχολία. Επιπροσθέτως, ορισμένα παιδιά προσποιούνται ότι είναι άρρωστα για να αποφύγουν να πάνε σχολείο, όπου πιθανότατα θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τους θύτες του Cyberbullying.
Σε κάθε περίπτωση οι γονείς θα πρέπει να είναι κοντά στο παιδί και να συζητάνε όλα τα προβλήματα που αυτό τυχόν αντιμετωπίζει στον “κόσμο” του Διαδικτύου.
Βασικές προφυλάξεις
Για να είμαστε απολύτως ακριβείς, δεν μπορούμε να προφυλαχτούμε από το Cyberbullying σε απόλυτο βαθμό. Ακόμα και αν απαγορεύσουμε στο παιδί να συμμετέχει σε social networking υπηρεσίες - κάτι που παρεμπιπτόντως δεν προτείνεται - δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι αν αυτό θα συμβεί σε κάποιας άλλης μορφής ηλεκτρονική επικοινωνία του. Το σημαντικότερο είναι να συζητήσουμε εκ των προτέρων με το παιδί και να του ορίσουμε συγκεκριμένες κατευθύνσεις με βάση τις οποίες θα πρέπει να συμπεριφέρεται όταν βρίσκεται online.
Θα πρέπει για παράδειγμα να το συμβουλέψετε να μη δίνει προσωπικά του στοιχεία (όνομα, διεύθυνση, αριθμό τηλεφώνου, φωτογραφίες, κλπ) άκριτα σε αγνώστους που συναντά στο διαδίκτυο. Αυτό φυσικά θα πρέπει να ισχύει για όλες τις υπηρεσίες του διαδικτύου, όπως είναι το Web (σερφάρισμα), το e-mail, αλλά και – πολύ περισσότερο – τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δώστε στο παιδί να καταλάβει ότι, οτιδήποτε “ανέβει” στο διαδίκτυο υπάρχει περίπτωση να μη διαγραφεί ποτέ και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κακόβουλα άτομα ποικιλοτρόπως.
Όσον αφορά τη συμπεριφορά στο social networking, τα παιδιά θα πρέπει να διατηρούν ένα χαμηλό, κριτικό προφίλ και να μην σχολιάζουν, ούτε να ανεβάζουν αδιακρίτως περιεχόμενο (είτε κείμενα είτε φωτογραφίες), καθώς μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους προκλητική και να οδηγήσει σε Cyberbullying.
Ολοκληρώνοντας με το θέμα της πρόληψης, δε θα πρέπει να λησμονήσετε να εξοπλίσετε τον υπολογιστή του παιδιού με λογισμικό ασφαλείας (firewall) καθώς και με ενημερωμένα λογισμικά για την καταπολέμηση των ιών (antivirus) και των προγραμμάτων κατασκοπείας (antispyware). Οι τελευταίες εκδόσεις των Windows περιλαμβάνουν όλα τα παραπάνω προγράμματα, αλλά με μια απλή αναζήτηση στο Διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε ακόμα περισσότερες δωρεάν λύσεις.
Ο ρόλος του γονέα
Θα πρέπει να θεωρείτε τον εαυτό σας τυχερό από τη στιγμή που το παιδί αποφασίσει να σας μιλήσει για το συγκεκριμένο πρόβλημα, καθώς η πλειοψηφία των θυμάτων αποφεύγουν την επικοινωνία με τους γονείς για αυτό το θέμα. Είτε πάντως το μάθετε με αυτόν τον τρόπο, είτε το καταλάβετε από μόνοι σας, η βασική σας προτεραιότητα θα είναι να συζητήσετε ενδελεχώς με τον παιδί και να ακούσετε αυτά που έχει να σας πει.
Σε περίπτωση που ο θύτης είναι κάποιος που γνωρίζετε (από το σχολείο ή το ευρύτερο περιβάλλον του παιδιού), θα πρέπει να διασταυρώσετε τις πληροφορίες. Χωρίς να θεωρήσετε φυσικά ότι το παιδί σας λέει ψέματα, καλό θα είναι να ακούσετε την ιστορία και από τις δύο πλευρές. Ορισμένες φορές το Cyberbullying μπορεί να αποτελέσει αλυσιδωτή αντίδραση σε κάποια δράση του δικού σας παιδιού. Αν διαπιστώσετε ότι ισχύει κάτι τέτοιο, φροντίστε να το συζητήσετε ήρεμα μαζί του και να το συμβουλέψετε να αποφεύγει παρόμοιες τακτικές στο μέλλον.
Όταν αποφασίσετε να δράσετε, θα πρέπει να το κάνετε με ψυχραιμία και οργάνωση χωρίς συναισθηματισμούς και βιασύνη. Αν για παράδειγμα προσπαθήσετε να νουθετήσετε το θύτη σε δημόσιο χώρο, το πιθανότερο θα είναι να στιγματίσετε παράλληλα το δικό σας παιδί ως “υπέρ-προστατευόμενο” από την οικογένειά του. Το ίδιο μπορεί να συμβεί αν κανονίσετε συνάντηση με τις αρχές του σχολείου και αυτό μαθευτεί στους υπόλοιπους μαθητές. Τέτοιες ενέργειες μπορεί να θέσουν το παιδί στο περιθώριο από τους συμμαθητές του, κάτι που εν τέλει μπορεί να είναι και ο απώτερος σκοπός του θύτη του Cyberbullying. Οι ενέργειές σας δε θα πρέπει να έχουν ως αποτέλεσμα την τιμωρία κάποιου, αλλά κυρίως την αποκατάσταση της αξιοπρέπειας του παιδιού σας. Για να το πετύχετε αυτό ίσως να χρειαστεί να μιλήσετε ή ακόμα και να επιπλήξετε τον θύτη, χωρίς όμως αυτό να είναι πάντα απαραίτητο. Συζητήστε με το παιδί και βρείτε από κοινού μια λύση που θα αποδεχθεί και το ίδιο.
Θα πρέπει να θυμάστε τέλος, ότι μέσα από αυτές τις δύσκολες πολλές φορές καταστάσεις, τα παιδιά ωριμάζουν και αποκτούν και περισσότερες αντοχές στις “κακουχίες” που θα συναντήσουν σίγουρα και περαιτέρω στη ζωή τους. Το Cyberbullying είναι το ψηφιακό ανάλογο μιας συμπεριφοράς που ενδεχομένως οι άνθρωποι θα συναντήσουν και στον πραγματικό κόσμο και θα πρέπει να έχουν δημιουργήσει τις άμυνες για το αντιμετωπίσουν. Αν το ευνοούν οι καταστάσεις, ορισμένες φορές είναι καλύτερα να αφήνουμε το παιδί να “λύσει το θέμα” μόνο του, δηλώνοντάς του φυσικά την υποστήριξή μας και προσφέροντάς του οποιαδήποτε βοήθεια χρειαστεί.
Περισσότερες πληροφορίες για αυτό το πολύ σημαντικό θέμα των “καιρών” μας μπορείτε να βρείτε και στα παρακάτω sites: www.stopcyberbullying.org, www.deletecyberbullying.org, www.cyberbullying.org.
