Η διακριτική γοητεία του Βερολίνου

κείμενο- φωτογραφίες: Δημήτρης Γλύστρας

Το άλλοτε σύμβολο του ψυχρού πολέμου είναι σήμερα μια μητρόπολη ζωντανή που, όσο και αν το απαρνιέται, κουβαλά τη γοητεία του παρελθόντος.

Το Βερολίνο δεν είναι κατάλληλος προορισμός για τον τυπικό τουρίστα.

Δεν επιφυλάσσει highlights σε κάθε του γωνία, ούτε προσπαθεί να του πουλήσει αναμνηστικά ”τσολιαδάκια”. Η πόλη- θρύλος της δεκαετίας του ’70 εξακολουθεί να αναζητά τη νέα της ταυτότητα και η αναζήτησή της αυτή την καθιστά ιδιαιτέρως προκλητικό προορισμό.

Μετά την πτώση του τείχους και την επανένωση των δύο Γερμανιών το Βερολίνο έχει κατά κοινή παραδοχή αλλάξει δραματικά. Η ψυχροπολεμική φόρτιση της πόλης αντικαταστάθηκε από τον συμβολισμό της επανένωσης, στην ενίσχυση του οποίου συντελούν όλες οι κρατικές αισθητικές και αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις. Η μετάλλαξη του Βερολίνου την τελευταία δεκαετία σχετίζεται με τον de facto διπλασιασμό της πόλης, καθώς κλήθηκαν να αποτελέσουν ενιαίο σύνολο δύο αστικά πλέγματα που για τέσσερις δεκαετίες ήταν εντελώς ξεχωριστά.

Αποτέλεσμα, είναι η έλλειψη συντονισμού στα μέσα μαζικής μεταφοράς (καμία σχέση με αυτό που έχουμε στο μυαλό μας όταν σκεφτόμαστε τη ”γερμανική οργανωτικότητα”), αλλά και η απουσία ενός ”κέντρου”. Η γερμανική πρωτεύουσα εξακολουθεί να είναι πολυδιασπασμένη. Όχι πια στον άξονα του πάλαι ποτέ κραταιού τείχους, αλλά ως αποτέλεσμα των διαφορετικών εστιών εμπορικής, πολιτισμικής και πολιτικής δράσης. Αν σε αυτό προστεθεί η μεγάλη έκταση της πόλης και το γεγονός ότι είναι αραιοκατοικημένη (μόλις 3,3 εκατ. κάτοικοι) ο επισκέπτης που θέλει να πάρει το σφυγμό όλης της πόλης καλείται να διανύσει μεγάλες αποστάσεις.

Είναι αναμφισβήτητα μια πόλη ”ζωντανή”, μια πόλη ανήσυχη- ίσως και περισσότερο από το ίδιο το Λονδίνο: Πράγματα συμβαίνουν, ιδέες προκύπτουν, ρεύματα γεννώνται, ενώ οι αμφισβητήσεις των καθιερωμένων τάσεων και στυλ είναι ίσως ο… κανόνας. Είναι σίγουρα μια ”μητρόπολη”. Και πως θα μπορούσε να είναι αλλιώς, αφού στα μεταναστευτικά κύματα του ’50 και του ’60 προστέθηκαν οι απόκληροι του σοσιαλιστικού ονείρου; Η συμβίωση ετερόκλητων ομάδων γεννά πολιτισμό, λέει η κοινωνιολογία και αυτό είναι πλήρως αναγνώσιμο στην περίπτωση της γερμανικής πρωτεύουσας...

Το Βερολίνο δεν έχει τουριστικό προσανατολισμό. Θα σε αφήσει ήσυχο αν το θέλεις, αν όμως επιθυμείς ”ένταση” θα στην προσφέρει με το παραπάνω: κοσμικά εστιατόρια, πολυτελή ξενοδοχεία, ήσυχες γωνιές για διάβασμα και τσάι -κληρονομήματα της αυστροπρωσικής χλιδής-, αλλά και το δυνατότερο clubbing της Ευρώπης, δεκάδες εκθέσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις, πολύβουα καφέ και εναλλακτικά street happenings.

Είναι μια πόλη φθηνή ή τουλάχιστον φθηνότερη από την Αθήνα, πράγμα στο οποίο συμβάλει και η υψηλότατη ανεργία (περίπου το 20% των κατοίκων της πόλης είναι άνεργοι). Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε ότι μπορεί κανείς να φάει ”καλά” με 10-12 ευρώ ή ότι ένας καφές δεν κοστίζει περισσότερο από 2 ευρώ.

Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στα αρχιτεκτονήματα της πόλης, που κατά τη γνώμη μας είναι η εντυπωσιακότερη ανάμεσα στις ευρωπαϊκές. Ο λάτρης της αρχιτεκτονικής, αλλά και ο παρατηρητικός επισκέπτης θα βρει στο Βερολίνο τα καλύτερα δείγματα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, οι δημιουργοί των οποίων δεν φαίνεται να διακατέχονταν από το άγχος του πρωτοπορείν που συχνά οδηγεί σε εκτρώματα φέροντα την ταμπέλα του ”νέου” αλλά και της αισθητικής παραφωνίας.

Όπως κάθε μητρόπολη που σέβεται τον εαυτό της, το Βερολίνο δεν έχει συγκεκριμένη ταυτότητα. Οι ”κουλτουριάρικες” γειτονιές του δυτικού τμήματος με τα εμπορικά κέντρα συμβιώνουν με τα απομεινάρια του κονστρουκτιβισμού και τις second hand ”τρύπες” του ανατολικού. Και τα μεν και τα δε πρέπει κανείς να τα ψάξει, καθώς το Βερολίνο είναι ακατάλληλο για τον τουρίστα που ”τα θέλει όλα στο πιάτο”.

Σε κάθε περίπτωση όποιος αποφασίσει να επισκεφτεί το Βερολίνο πρέπει να έχει υπόψη του πως δεν θα δει μια τυπική γερμανική πόλη. ”Το Βερολίνο είναι πολλά πράγματα, αλλά δεν είναι Γερμανία”, λένε χαρακτηριστικά οι Γερμανοί.