Είδαμε το «Λαμπεντούζα» στο Θέατρο του Νέου Κόσμου

της Ιωάννας Μπλάτσου

«Όλοι από τη θάλασσα προερχόμαστε και εκεί θα καταλήξουμε. Η Μεσόγειος γέννησε τον κόσμο». Έτσι ξεκινά την αφήγησή του ο Στέφανος, ιταλός ψαράς στο νησί Λαμπεντούζα, στο έργο του Άντερς Λουστγκάρτεν. Όμως, «τα ψάρια εξαφανίστηκαν, η Μεσόγειος πέθανε, και εγώ έχω γίνει άλλου είδους ψαράς». Πλέον «κατέληξα εδώ, στη δουλειά που κανείς δεν θέλει». Ο Στέφανος ψωμίζεται «ψαρεύοντας» πτώματα μεταναστών από τη Μεσόγειο. «Πολλοί νέοι οι νεκροί. Πολλά παιδιά. Είναι κρίμα να βλέπεις τόσους νέους νεκρούς. Είναι ενάντια στη φύση». Ο Στέφανος ζει καθημερινά αντικρίζοντας τον θάνατο. Ζει κυριολεκτικά από τον θάνατο άλλων ανθρώπων. Η ζωή του συντίθεται από εικόνες αποσύνθεσης. «Τα πτώματα διαλύονται στα χέρια σου σαν λαδωμένες σακούλες σκουπιδιών».

Στην Αγγλία, η Ντενίζ, μιγάδα φοιτήτρια, εργάζεται για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στα φοιτητικά δίδακτρα αλλά και για να αυτοσυντηρηθεί, καθώς η μητέρα της είναι οριακής νοημοσύνης και τυπικά ανάπηρη. Σπουδάζει για να μπορέσει να ξεφύγει από το αδιέξοδο οικογενειακό περιβάλλον, για να μπορέσει να διεκδικήσει μια καλύτερη ζωή. Για ανθρώπους σαν τη Ντενίζ, το καπιταλιστικό σύστημα της Μεγάλης Βρετανίας δεν επιφυλάσσει τις καλύτερες εργασιακές συνθήκες. Η Ντενίζ πρέπει να κάνει και αυτή μια «δουλειά που κανείς δεν θέλει». Χτυπά τις πόρτες των πολιτών, εισβάλλει στην καθημερινότητά τους απρόσκλητη, για να μαζέψει δόσεις καταναλωτικών δανείων για λογαριασμό μιας εισπρακτικής εταιρείας και αντιμετωπίζει το απροκάλυπτο «μίσος, την κακία, το θυμό της αμάθειας». Είναι, βλέπετε, διαφορετική, είναι μιγάδα, Κινεζοεγγλέζα. «Οι μεσοαστοί ονομάζουν τον ρατσισμό “ελεύθερη έκφραση”» και δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό ακόμα και να τη φτύσουν, κυριολεκτικά, στο πρόσωπο, όταν τους ζητάει να πληρώσουν τις εκπρόθεσμες δόσεις των δανείων τους.

Το θεατρικό έργο του Άντερς Λουστγκάρτεν αποτελείται από δύο παράλληλους μονολόγους, του Στέφανου και της Ντενίζ, με κοινό παρονομαστή την καταλυτική εισροή των μεταναστών στην Ευρώπη και την αναπόφευκτη επίδρασή τους στις ζωές των κατοίκων των χωρών στις οποίες καταλήγουν. Ο βρετανός ακτιβιστής συγγραφέας, μέσα από τις τραγικές παραμέτρους του μεταναστευτικού ζητήματος στην Ευρώπη, ανατέμνει παράλληλα τα αδιέξοδα του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού status quo των ευρωπαϊκών δυτικών χωρών, τη συνακόλουθη καταστροφή του περιβάλλοντος και την επίδρασή της στις ζωές των ανθρώπων.

Μέσα από τον μικρόκοσμο των προσωπικών αφηγήσεων του ιταλού ψαρά και της βρετανίδας φοιτήτριας φωτίζει τον μεγάκοσμο των πολιτικών αποφάσεων, των πολεμικών συρράξεων, της οικονομικής κρίσης που ταλανίζει και ισοπεδώνει τους λαούς αδιακρίτως. «Στην Ιταλία δεν υπάρχει ελπίδα. Παντού διαφθορά. Οι μεσήλικες έχουν γαντζωθεί στις θέσεις τους και δεν αφήνουν χώρο για τους νέους. Παντού ανεργία. Η απαισιοδοξία είναι το εθνικό μας σπορ», ομολογεί ο ιταλός ψαράς – συλλέκτης πτωμάτων μεταναστών, για να διαπιστώσουμε ότι όλοι μας τελικά μετανάστες είμαστε, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ακόμα και εμείς οι Ευρωπαίοι μέσα στην ίδια μας τη χώρα, όταν αυτή διοικείται από ξένα κέντρα αποφάσεων.

Με ένα τόσο δυνατό κείμενο, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος δεν είχε παρά να το αφήσει να «αναπνεύσει», να του επιτρέψει να ακουστεί καθαρά και λιτά μέσα από μια προσεκτική διανομή. Δικαιώθηκε απόλυτα στο πρόσωπο του Αργύρη Ξάφη (Στέφανος) ο οποίος ισορροπεί με απαράμιλλη μαεστρία ανάμεσα σε μια δωρική, στιβαρή αφήγηση και στον μινιμαλιστικά συναισθηματικό χρωματισμό της. Με μουσικούς όρους, η ερμηνεία του Ξάφη εκκινεί από παρτιτούρα του Φραντς Λιστ για να ενσωματώσει εξπρεσιονιστικά στοιχεία των μουσικών συνθέσεων του Άρνολντ Σένμπεργκ ή του Αλεξάντρ Σκριάμπιν. Δίπλα στο ερμηνευτικό μεγαθήριο που συνθέτει ο Αργύρης Ξάφης -πάντα μέσα από τη λιτότητα των εκφραστικών του μέσων, η ερμηνεία της Χαράς-Μάτας Γιαννάτου (Ντενίζ) μοιάζει να υπολείπεται του συναδέλφου της. Δεν είναι έτσι. Δεδομένης της σκηνικής απειρίας της, στέκεται με επάρκεια στον ρόλο που της έχει ανατεθεί.

Στη συνολική αισθητική της παράστασης συμβάλλουν οι μουσικές συνθέσεις του Σταύρου Γασπαράτου, οι καλοσχεδιασμένοι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη που οριοθετούν την περιοχή του κάθε μονολόγου, καθώς και το εικαστικό σκηνικό της Μαγδαληνής Αυγερινού, κορμοί δέντρων που τους έχει ξεβράσει και σμιλέψει η θάλασσα σε λευκό φόντο –μια εύγλωττη παραπομπή στα ανθρώπινα κουφάρια που ξεβράζει η Μεσόγειος στις ακτές της Λαμπεντούζα.