Είδαμε το «Στέλλα κοιμήσου» στο Εθνικό

της Ιωάννας Μπλάτσου

Η παράσταση του Γιάννη Οικονομίδη «Στέλλα κοιμήσου» είναι σαν να παρατηρείς έναν πίνακα του Φράνσις Μπέικον, με καθαρές, αδρές πινελιές, αλλά και μια περιφερειακή παραπλανητική αχλή η οποία επωάζει το τρομακτικό της περιεχόμενο.

Ο Γιάννης Οικονομίδης αποτελεί case study στην ελληνική φιλμογραφία, καθώς ενέθεσε, συνειδητά ή υποσυνείδητα, στην ημεδαπή κινηματογραφική καταγραφή στοιχεία του Θεάτρου της Βίας του Αρτό και του in-yer-face theatre της δεκαετίας του ’90. Με αυτή την παρακαταθήκη, ήταν σχεδόν αναμενόμενο ότι κάποια στιγμή θα στρεφόταν και στο θέατρο. Την πρώτη του θεατρική πρόταση φιλοξενεί φέτος το Εθνικό Θέατρο και ήδη όλη η πόλη συζητά για το «Στέλλα κοιμήσου».

Καταρχάς, δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι το θεατρικό εγχείρημα του Οικονομίδη είχε a priori εχέγγυα επιτυχίας. Μπορεί ο Κύπριος κινηματογραφιστής να είναι καταξιωμένος στο σινεμά, όμως το θέατρο και ο κινηματογράφος είναι δύο εντελώς διαφορετικές τέχνες. Ο Γιώργος Λάνθιμος, για παράδειγμα, εξίσου σπουδαίος κινηματογραφιστής, έσπασε τα μούτρα του πριν από πέντε χρόνια με τον «Πλατόνοφ», επίσης στο Εθνικό Θέατρο, και νωρίτερα με το «Νεκρή φύση σε χαντάκι» στο Θέατρο του Νότου (Αμόρε).

Στο «Στέλλα κοιμήσου», με έναν αφετηριακό δανεισμό από τη «Στέλλα Βιολάντη» του Γρηγορίου Ξενόπουλου, ο Οικονομίδης εστιάζει για μια ακόμα φορά στην αγία ελληνική οικογένεια και στις εκτρωματικές σχέσεις που καλλιεργεί ανάμεσα στα μέλη της. Ο Οικονομίδης, με τον μόνιμο κινηματογραφικό συνεργάτη του Βαγγέλη Μουρίκη, ο οποίος εδώ επιμελείται το κείμενο της παράστασης, κάνει ένα συνεχές γκρο πλαν στον κακοφορμισμένο, άρρωστο κυτταρικό θεσμό, για να δημιουργήσει δυνατούς και αναπόφευκτους συνειρμούς για την εξίσου νοσηρή ελληνική κοινωνική δομή.

Λέξεις σκληρές, βρισιές, φωνές δυνατές που στριγκλίζουν για να καλύψουν την απουσία ουσιαστικών δεσμών και σχέσεων μέσα στην οικογένεια. Λέξεις, σαν σφαίρες, που συρίζουν μέσα στο νεοπλουτέ καθιστικό της οικογένειας Γερακάρη και βρίσκουν πάντα τον στόχο τους: τον συνήθως εφησυχασμένο θεατή του θεάτρου. Όμως, ο Οικονομίδης θέλει ενεργό τον θεατή του. Δεν τον θέλει στο σκοτάδι της πλατείας να παρακολουθεί αμέτοχος. Γι’ αυτό, όταν η δράση κορυφώνεται, με την έλευση του πατριάρχη της οικογένειας Αντώνη Γερακάρη, τα φώτα στην πλατεία είναι ίδιας έντασης με τα φώτα της σκηνής.

Ο Οικονομίδης, μέσα από το θεατρικό métier, βρίσκει έναν ακόμα πιο άμεσο τρόπο να μιλήσει για την αφύπνιση και την ενεργή συμμετοχή του πολίτη σε σχέση με όσα συμβαίνουν γύρω του και νομοτελειακά τον αφορούν. Οι σάπιες αξίες μιας αμιγώς υλιστικής κοινωνίας χωρίς ίχνος πνευματικότητας, η έλλειψη αυτοκριτικής, ο ιός του φιλοτομαρισμού και της δύναμης της εξουσίας είναι συμπτώματα μιας κοινωνίας που νοσεί βαθιά, χωρίς κανένα ηθικό αντίδοτο. Σε μια τέτοια ανερμάτιστη κοινωνία, η πολιτική μπορεί να γίνεται συνώνυμη της γελοιότητας και της επικινδυνότητας των συμφερόντων ενός παρακράτους λίγων «εκλεκτών» και η ενδοοικογενειακή ή η κοινωνική βία να μοιάζουν απολύτως φυσιολογικές. Με το «Στέλλα κοιμήσου» ο Οικονομίδης γυρίζει έναν τεράστιο καθρέφτη προς το κοινό για να κοιταχτεί καλά μέσα του. Άβολο πολύ. Αλλά και χρήσιμο πολύ.

Από τον οδοστρωτήρα του κειμένου του Βαγγέλη Μουρίκη βγαίνουν αλώβητοι ο Γιάννης Νιάρρος (Γιώργος Γερακάρης) και ο Στάθης Σταμουλακάτος (Αντώνης Γερακάρης). Ο μεν Νιάρρος, κόντρα στην ένταση της παράστασης συνθέτει έναν χαμηλών τόνων αλλά εξαιρετικά δυνατό και πυκνό ρόλο ως ο μικρός, χαραμοφάης αλλά και ιδεαλιστής γιος της οικογένειας Γερακάρη, ο οποίος φυσικά στο τέλος υποκύπτει, και αυτός, στην παντοδυναμία του πατέρα του Αντώνη Γερακάρη. Ο δε Σταμουλακάτος, εκπαιδευμένος δίπλα στην Ελένη Σκότη για πολλά χρόνια, είναι σαν έτοιμος από καιρό να μονοπωλήσει και να κερδίσει όλα τα εύσημα, πυρακτώνοντας τη σκηνή άμα τη εμφανίσει του. Με μια σπάνια, πούρα, ζωώδη ερμηνευτική δύναμη κυριαρχεί και ως ρόλος και ως φυσική παρουσία χτίζοντας τη στιγμή της τελικής κορύφωσης αριστοτεχνικά δευτερόλεπτο, το δευτερόλεπτο. Πολύ καλές επίσης και η Μάγια Κώνστα (θεία Βάσω) και η Έλλη Τρίγγου (μικρή κόρη). Η Ιωάννα Κολλιοπούλου στον κεντρικό ρόλο της Στέλλας Γερακάρη φοβάμαι έχει προσεγγίσει περιμετρικά τον ρόλο της.

Το εύγλωττο σκηνοθετικό σύμπαν του Γιάννη Οικονομίδη στηρίζουν ο σχεδιασμός φωτισμών του Bασίλη Κλωτσοτήρα, η σκηνογραφία της Ioυλίας Σταυρίδου και οι υπόκωφες μουσικές συνθέσεις του Μπάμπη Παπαδόπουλου. Μην το χάσετε!