Αλεξάντρ Ντεσπλά: Ο Αλέξανδρος της μουσικής

της Ειρήνης Ορφανίδου

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Παρίσι, σπούδασε στο περίφημο Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια, αγάπησε τα ελληνικά καλοκαίρια.

Το Χόλιγουντ τον λατρεύει, όχι μόνο επειδή είναι ταλαντούχος (με τον αξεπέραστο τρόπο της ευρωπαϊκής κουλτούρας), αλλά και επειδή είναι τυπικός στους χρόνους: Όπως ψιθυρίζουν εκπρόσωποι της κινηματογραφικής βιομηχανίας, παραδίδει τη μουσική μέσα σε τρεις εβδομάδες, συχνά ακόμη και πριν από την εκπνοή της προθεσμίας.

Ο διεθνής Τύπος τον αποκαλεί «Ο Γάλλος συνθέτης» -στην καλύτερη περίπτωση «Ο Γάλλος συνθέτης ελληνικής καταγωγής».

Για τους Αμερικανούς είναι ο «Ντεσπλά», παρότι το γαλλικό επώνυμό του προφέρεται «Ντεπλά». Ωστόσο, ο Αλέξανδρος είναι κατά το ήμισυ Έλληνας. Η μαμά του είναι Ελληνίδα, ο πατέρας του Γάλλος.

«Η οικογένεια του παππού μου έφυγε με τη Μικρασιατική Καταστροφή και ήρθε στην Ελλάδα. Σήμερα η οικογένεια της μητέρας μου είναι συγκεντρωμένη στο Παλαιό Φάληρο. Κρατώ την επαφή με τα ξαδέλφια και τους θείους μου που αγαπώ πάρα πολύ».
Επιπλέον, μιλά ελληνικά. Όχι άπταιστα, αλλά μιλάει.

Επιπλέον, το κύμβαλο (στους ξένους δημοσιογράφους εξηγεί ότι είναι ένα όργανο της μουσικής των τσιγγάνων, που ανήκει στην παράδοση της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας και της Ελλάδας), το ούτι και το νέι υπάρχουν πάντα, σε όλες τις συνθέσεις του και όπως έχει δηλώσει, για κείνον είναι όπως το βιολί, το φλάουτο και το τσέλο.

Στις ηχογραφήσεις του καλεί δεξιοτέχνες από την Ελλάδα, όπως τον Δημήτρη Μάλλη (μπουζούκι, ούτι, σάζι), το Ιράν (όπως τη σπουδαία Ιρανή τραγουδίστρια Σουζάν Ντεχίμ, η φωνή της οποίας ακούγεται στο φινάλε της ταινίας Argo), την Αίγυπτο.

Μιλά πάντα για την έμπνευση που του δίνει η μικρή πατρίδα Ελλάδα, είτε πρόκειται για το μουσικό ιδίωμα -μεγάλωσε ακούγοντας Ραβέλ και Ντεμπισί μαζί με Χατζιδάκι, Θεοδωράκη, Βαμβακάρη- είτε για το απόλυτο φως και τις μυρωδιές της Μεσογείου –όπως όταν έγραψε μουσική για την ταινία «Ρενουάρ» και την τελευταία μούσα του Γάλλου ιμπρεσιονιστή ζωγράφου στην Κυανή Ακτή του 1915.

Ο πολυβραβευμένος συνθέτης κινηματογραφικής μουσικής, που εφέτος κέρδισε, μετά από 8 υποψηφιότητες επιτέλους (και) το Όσκαρ για το «The Grand Budapest Hotel», ο 54χρονος Αλεξάντρ Ντεσπλά, έρχεται ξανά στην Ελλάδα, αυτή τη φορά για την πρώτη συναυλία του στο Ηρώδειο, στις 9 Σεπτεμβρίου.

«Επισήμως» είχε έρθει και πριν δύο χρόνια, ως πρόεδρος του 14ου Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, που διοργανώνει το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθήνας. Τώρα, θα ανέβει στο πόντιουμ, διευθύνοντας την 100μελή Κρατική Ορχήστρα Αθηνών για να παρουσιάσει ένα best των έργων του.

 
Τα πάθη
 
Οι γονείς του συναντήθηκαν ως φοιτητές στην Καλιφόρνια, κι όπως λέει ο ίδιος «...βρήκαν ο ένας στον άλλον την Εδέμ». Παντρεύτηκαν και επέστρεψαν στο Παρίσι, όπου μεγάλωσαν τα τρία παιδιά τους, τη Μαρί Κριστίν, τη Ροζαλίν και τον Βενιαμίν της οικογένειας, Αλέξανδρο.

Ξεκίνησε να παίζει πιάνο σε ηλικία 5 ετών, στην πορεία έμαθε τρομπέτα και φλάουτο. Συνέχισε τις σπουδές του στις ΗΠΑ πλάι σε σημαντικούς συνθέτες, με κορυφαίο τον μεγάλο Έλληνα, Ιάννη Ξενάκη.

Έγραψε πρώτη φορά μουσική για το σινεμά σε ηλικία 21 ετών -για μία ταινία μικρού μήκους- ωστόσο, το πάθος του για τον κινηματογράφο είχε αναδυθεί από τα 14. «Η εφηβεία μου είχε δύο πάθη, τη μουσική και το σινεμά» συνηθίζει να λέει.

Ο μεγάλος έρωτας της ζωής του είναι η γυναίκα του, σολίστ βιολιού, συνεργάτης και μούσα του, Ντομινίκ Λεμονιέ, η οποία είναι επίσης, λάτρης της μουσικής των Βαλκανίων.

Η κατάκτηση του Χόλιγουντ ξεκίνησε το 2003, όταν έγραψε την μουσική της ταινίας «Το κορίτσι με το μαργαριτένιο σκουλαρίκι» (με τη Σκάρλετ Γιόχανσον και τον Κόλιν Φερθ), που αμέσως προτάθηκε για 3 σημαντικά βραβεία: Golden Globe, British Academy of Film and Television Arts και European Film Awards.

Σαν ένας χαρταετός

Από όλους τους σκηνοθέτες και παρ' ότι ο Τζορτζ Κλούνεϊ είναι φίλος του, ξεχωρίζει τη συνεργασία του με τον Πολάνσκι.

Μια γρήγορη ματιά είναι αρκετή για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι έχει υπογράψει τη μουσική για μερικές από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες των τελευταίων ετών: Στίβεν Φρίαρς («Βασίλισσα», «Φιλομένα»), Ανγκ Λι («Προσοχή: Πόθος») Tέρενς Μάλικ («Το δέντρο της ζωής»), Ντέιβιντ Φίντσερ («Απίστευτη ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάτον»), Ρόμαν Πολάνσκι («Ο Θεός της σφαγής», «Αόρατος συγγραφέας»), Τζορτζ Κλούνεϊ («Συριάνα», «Αι ειδοί του Μαρτίου», «Μνημείων Άνδρες»), Μπεκ Αφλεκ («Argo»), Αντζελίνα Τζολί («Ο Αλύγιστος»), Γουές Άντερσον («The Grand Budapest Hotel»), Τομ Χούπερ («Ο λόγος του βασιλιά»), Κάθριν Μπίγκελοου («Zero dark thirty»), Ζακ Οντιάρ («Ο Προφήτης»), Μόρτεν Τίλντουμ («Το Παιχνίδι της Μίμησης»). Επίσης, τη μουσική για την 7η και 8η ταινία του «Χάρι Πότερ».

Πώς αισθάνεται όταν δουλεύει με τους σκηνοθέτες; Συγκρίνει τον εαυτό του με έναν χαρταετό: Ελεύθερος να πετάξει, αλλά είναι ο σκηνοθέτης που έχει στα χέρια του το σκοινί.
Όταν ο δημοσιογράφος του Reuters Eric Kelsey τον ρώτησε μετά το Όσκαρ, πώς γράφει μουσική, ο Ντεσπλά απάντησε: «Μπορεί να είναι ένα σχέδιο σε χαρτί, μία δοκιμή στο πιάνο, ένα ολιγόλεπτο demo με μία πρώτη ενορχήστρωση, ή όλα αυτά μαζί. Καμιά φορά η έμπνευση έρχεται την ώρα που οδηγώ τη βέσπα μου, στον ύπνο, οπότε ξυπνάω και κρατώ σημειώσεις, παντού. Η σύνθεση είναι όπως η συγγραφή. Σκέφτεσαι διαρκώς…»

Συνολικά ο Αλεξάντρ Ντεσπλά έχει γράψει μουσική για περισσότερες από 40 ταινίες -σύμφωνα με τα επίσημα credits, 158- και έχει κερδίσει τα εξής βραβεία:
1 Oscar (προτάθηκε 8 φορές)
1 Golden Globe (προτάθηκε 7 φορές)
2 British Academy Film (προτάθηκε 7 φορές)
2 Grammy (προτάθηκε 6 φορές)
3 Cezar (προτάθηκε 8 φορές)