Το «Ελάφι» πηγαίνει το σινεμά του Λάνθιμου ένα βήμα παραπέρα και, είτε το μισήσεις, είτε το αγαπήσεις, η εμπειρία της θέασής του δίνει γενναιόδωρη μερίδα τροφής για σκέψη.
Παλαιότερο των 360 ημερών
του Γιώργου Κόκουβα
Το σφίξιμο στο στομάχι είναι το πρώτο σύμπτωμα. Αυτό που σε πιάνει σε κάθε κινηματογραφικό ταξίδι με οδηγό τον Γιώργο Λάνθιμο. Αλλά το στομάχι δεν είναι αυτό που καλείται να «αντέξει» τα περισσότερα στις ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου. Το όργανο που «υποφέρει» περισσότερο είναι ο εγκέφαλος. Κι αυτό είναι το καλύτερο κομμάτι στην εμπειρία που λέγεται «Θάνατος του ιερού ελαφιού».
Η υπόθεση: Ένας επιτυχημένος καρδιοχειρουργός (Κολίν Φάρελ) ζει στο πλούσιο σπίτι του με την οφθαλμίατρο σύζυγό του (Νικόλ Κίντμαν), την κόρη του, ανερχόμενο αστέρι της χορωδίας του σχολείου της και τον μικρότερο γιο του, με τα μακριά μαλλιά του να κρύβουν μονίμως δύο ακουστικά στα αυτιά του. Κρυφά από αυτούς, ο πάτερ φαμίλιας συναντά ένα αλλόκοτο αγόρι, που σταδιακά μπαίνει στη ζωή της οικογένειας και αποκαλύπτει τους πραγματικούς λόγους που τους προσέγγισε. Ένα ένοχο μυστικό του πατέρα από τα πάθη του παρελθόντος του βγαίνει στην επιφάνεια και τότε κάτι μεταφυσικό συμβαίνει: Μια ασθένεια πλανάται πάνω από το «τέλειο σπίτι» και κρίσιμες αποφάσεις πρέπει να παρθούν.
Η κριτική: Ως θρίλερ θα ακούσετε πολλούς να παρουσιάζουν το νέο πόνημα του Λάνθιμου. Αλλά το «Ελάφι» δεν είναι ακριβώς θρίλερ. Είναι ένας ψυχολογικός εφιάλτης που συνεχίζεται βασανιστικά για δύο ώρες, αλλά μετά δεν θέλεις να ξυπνήσεις. Ένα παιχνίδι με την έννοια του θεού, της ηθικής, της ύβρεως και της εκδίκησης. Μια κλειστοφοβική αλληγορία, όπου – όπως μας συνηθίζουν τα προσεγμένα στη λεπτομέρειά τους σενάρια του Γιώργου Λάνθιμου και του Ευθύμου Φιλίππου, τίποτα δεν είναι (μόνο) αυτό που φαίνεται.
Ναι, αν αρκείστε στο πρώτο επίπεδο, θα βγείτε από την αίθουσα ελαφρώς υπνωτισμένοι (και πιθανώς με δυσάρεστα συναισθήματα) από μια ιστορία εκδίκησης με μεταφυσικές προεκτάσεις. Αν αγαπάτε την αρχαία τραγωδία, θα βρείτε το φλερτ του σεναρίου με την Ιφιγένεια και την Μήδεια τουλάχιστον γαργαλιστικό. Αν προσέξετε τις θεολογικές αναφορές, θα έχετε ακόμα περισσότερα πράγματα να σκεφτείτε μετά τους τίτλους τέλους. Κι αν πιάσετε το νήμα του σεναρίου από την ψυχολογική του άκρη, θα ανοιχτεί μπροστά σας η πιο απλή, αλλά μεγαλοφυής σύλληψη, μια σπουδή στο τραύμα που μπορούν να μας προκαλέσουν οι ενοχές και ποιος είναι ο μονόδρομος για να το ξεπεράσουμε για να πάμε παρακάτω.
Σκεφτείτε όλη την οικογένεια της ταινίας σαν μια ψυχή και αναλογιστείτε τις ιδιότητες του καθενός: Ο πρωταγωνιστής είναι ένας καρδιολογός - η καρδιά, σα να λέμε. Η σύζυγός του είναι οφθαλμίατρος – τα μάτια. Κι ως γνωστόν, αλλιώς βλέπουν τα πράγματα τα μάτια, κι αλλιώς η καρδιά μας. «Σιγά μην εμπιστευτώ μια οφθαλμίατρο – η κατάσταση απαιτεί “πραγματικούς γιατρούς” για ένα έγκυρο πόρισμα», λέει λίγο-πολύ σε κάποιο σημείο ο πρωταγωνιστής στη σύζυγό του. Η καρδιά δεν εμπιστεύεται πάντα αυτό που βλέπουν τα μάτια. Αλλιώς διαχειρίζεται ένα τραυματικό συμβάν η ψυχή κι αλλιώς η λογική.
Ο παράξενος νεαρός που εισβάλλει στο σπίτι είναι προσωποποιημένη η ενοχή, η συνείδηση. Κι αν δεν ξέρεις να διαχειρίζεσαι τις ενοχές, τι κάνουν; Σου παραλύουν τη ζωή. Το είναι σου. Τις αισθήσεις σου. Τα παιδιά σου, ας πούμε – δεν είναι τυχαίο που παραλύουν τα πόδια τους, ούτε τυχαίες οι ιδιότητές τους: Η κόρη, που τραγουδά και ο γιος, που ακούει μουσική μοιάζουν να είναι η ομιλία και η ακοή, τα υπόλοιπα δηλαδή αισθητήρια όργανα της πραγματικότητας ενός ανθρώπου. Καθόλου τυχαίο επίσης και το φετίχ του πρωταγωνιστή: Φτιάχνεται μόνο με την γυναίκα του να παριστάνει ότι βρίσκεται υπό γενική αναισθησία.
Εκεί έγκειται κατά την ταπεινή άποψη του γράφοντος και το ζουμί του σεναρίου: Οι ενοχές ταλανίζουν έναν άνθρωπο, παραλύουν τον τρόπο που βιώνει την πραγματικότητα και για να «θεραπευτεί», πρέπει να θυσιάσει κάτι από τον εαυτό του, ώστε να πάει παρακάτω.
Αυτή φυσικά είναι μία ερμηνεία για το πώς μπορεί κανείς να αναγνώσει την ταινία. Ο Φάρελ, παράλληλα, παρουσιάζεται ως Αγαμέμνωνας, που σκότωσε το ιερό ελάφι και πρέπει να υποστεί τις συνέπειες, αλλά και ως θεάνθρωπος (με την εξουσία που του δίνει η δυνατότητα να σώζει ή να στερεί ζωές στο χειρουργικό του τραπέζι) που τίθεται σε πειρασμό από τον Διάβολο: Στη σκηνή που το αγόρι καλεί τον Φάρελ στο σπίτι του να γνωρίσει τη μητέρα του και να δουν μαζί τη «Μέρα της Μαρμότας», δεν μπορείς παρά να αναγνωρίσεις την πίεση που νιώθεις όταν εγκλωβίζεσαι σε μία κατάσταση - σε ένα αρνητικό συναίσθημα ή στην κατάθλιψη, για παράδειγμα.
Πρέπει να κατέβει κανείς στα «υπόγεια» του μυαλού του, στο υποσυνείδητο, εκεί που γίνεται η πραγματική πάλη. Στο υπόγειο του φαινομενικά τέλειου σπιτιού θα παιχτεί και μια μεγάλη μάχη του πολέμου κόντρα στον εισβολέα. Και κάπως έτσι έρχεται η κορύφωση μιας πράξεως σπουδαίας και τελείας, μια δύσκολη απόφαση που μεταφράζεται σε μια βασανιστική σκηνή δραματικής κλιμάκωσης που, όπως θα ήθελε και ο Αριστοτέλης, οδηγεί στην κάθαρση.
Στα τεχνικά κομμάτια της ταινίας, τα πλάνα του Λάνθιμου είναι πιο καίρια από ποτέ – υπάρχει μεν περισσότερη κίνηση από τις προηγούμενες ταινίες του, αλλά εξακολουθεί να χειρίζεται υπέροχα τον εκτός κάδρου χώρο, τις δράσεις που υπονοούνται αντί να προβάλλονται, ενώ η σύνθεση των κάδρων έχει μεγαλύτερη δυναμική από ποτέ, με λήψεις από ψηλά, χρυσές τομές και σπασμένες συμμετρίες που δίνουν επικό χαρακτήρα στο αισθητικό κομμάτι.
Ο μονότονος λόγος των λανθιμικών ηρώων είναι και πάλι εδώ, αλλά δεν χαρακτηρίζει την ταινία, όπως στον Κυνόδοντα ή τις Άλπεις. Αυτή τη φορά, ο Λάνθιμος επέλεξε έναν δρόμο πιο ρεαλιστικό, σε έναν πραγματικό (αλλά πεντακάθαρο σαν χειρουργείο) κόσμο, ο οποίος καταφέρνει να ενσωματώσει τέλεια το σύμπαν του σεναρίου. Οι ερμηνείες είναι to the point από τον εύθραυστο Farrell και την αγέρωχη Kidman, αλλά την παράσταση κλέβει η φιγούρα της νέμεσης, του νεαρού Barry Keoghan που υποδύεται έναν άγγελο και έναν δαίμονα ταυτόχρονα, μια ερμηνεία που δεν αποκλείεται να μεταφραστεί σε οσκαρική υποψηφιότητα.
Αθροιστικά, όλα τα τεχνικά κομμάτια δουλεύουν υπέροχα, δεμένα με κινηματογραφική γλώσσα που μαρτυρά δημιουργούς με φιλοσοφία και προσωπικότητα, ενώ τα επίπεδα νοημάτων – όσα από αυτά κι αν επιλέξετε να δείτε, είναι σε κάθε περίπτωση τροφή για σκέψη σχετικά με την ανθρώπινη φύση.
Εν ολίγοις, ο Γιώργος Λάνθιμος και ο Ευθύμης Φιλίππου καταφέρνουν με το «Ιερό Ελάφι» να συνεχίσουν την «παράδοσή» τους στην δημιουργία ενδιαφέροντος, παράξενου, αλλά σπαρταριστού σινεμά που δεν μπορεί να σε αφήσει αδιάφορο.
Όλες οι Ταινίες
100 χρόνια από τον Οδυσσέα
Ντοκιμαντέρ
Aespa World Tour in Cinemas
Μουσική
Animal
Δράμα
Asura: City of Madness
Δράσης
Back to Black
Δράμα
Bill Evans/Time Remembered
Ντοκιμαντέρ
Cobain: Montage of Heck
Ντοκιμαντέρ
Delivery
Δράμα
Demon Slayer: Kimetsu No Yaiba - To the Hashira Training (με υπότιτλους)
Δράσης
Dune: Μέρος δεύτερο
Δράσης
Ennio - The maestro
Ντοκιμαντέρ
Ghostbusters: Η αυτοκρατορία του πάγου
Περιπέτεια
Han Gong-ju
Δράμα
Horrorant Film Festival - Νύχτες τρόμου 2024
Τρόμου
Kung Fu Panda 4 (με υπότιτλους)
Δράσης
Kung Fu Panda 4 (μεταγλωττισμένη)
Δράσης
Lupin III: Το κάστρο του Καλιόστρο (με υπότιτλους)
Δράσης
Pieta
Δράμα
Poor Things
Κωμωδία
Pulp:μια ταινία για την ζωή, τον θάνατο και τα σούπερμαρκετ
Ντοκιμαντέρ
Radiohead: Meeting people is easy
Ντοκιμαντέρ
Stop making sense
Ντοκιμαντέρ
Take a Trip
Ντοκιμαντέρ
The Royal Hotel
Θρίλερ
The Sacred Triangle: Bowie, Iggy & Lou 1971-1973
Ντοκιμαντέρ
The Wailing
Θρίλερ
Tranzit
Δράμα
Umberto D.- Οτι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι
Δράμα
Veteran
Δράσης
Άβανος
Δράμα
Αγνωστοι μεταξύ μας
Φαντασίας
Αγρια νερά
Θρίλερ
Αδέσποτα κορμιά
Ντοκιμαντέρ
Αμπιγκέιλ
Θρίλερ
Ανατομία μιας πτώσης
Αστυνομική
Αντίκρισα το Διάβολο
Δράσης
Αντίλαλος
Ντοκιμαντέρ
Απαγορευμένα παιχνίδια
Κωμωδία
Αποκάλυψη τώρα: Final Cut
Δράμα
Απόντες
Δράμα
Αρθουρ ο βασιλιάς
Περιπέτεια
Ασπιλη
Τρόμου
Αστυγραφίες στην Οθόνη
Δράμα
Γελώντας στο Αφγανιστάν
Ντοκιμαντέρ
Για πάντα νέοι
Κωμωδία
Γκοτζίλα x Κονγκ: Η νέα αυτοκρατορία
Δράσης
Γλυκόπικρη ζωή
Δράσης
Γυάλα
Τρόμου
Δύο δάχτυλα μέλι 2
Κωμωδία
Εγώ, καπετάνιος
Δράμα
Εμφύλιος πόλεμος
Δράσης
Ενα ταξίδι για πάπιες (μεταγλωττισμένη)
Δράσης
Ενα φλιτζάνι καφέ και καινούργια παπούτσια
Δράμα
Ένας προφήτης, μα τι προφήτης
Κωμωδία
Ενκάντο: Ενας κόσμος μαγικός (με υπότιτλους)
Περιπέτεια
Εξέλιξη
Κωμωδία
Ζώνη ενδιαφέροντος
Δράμα
Η αρπαγή
Δράμα
Η εκδίκηση μιας κυρίας
Θρίλερ
Η κιβωτός του Νώε (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Η Μία και εγώ: Η ταινία (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Η περιπέτεια
Δράμα
Η τελευταία παμπ
Δράμα
Η Χίμαιρα
Περιπέτεια
Κάμπια νύμφη πεταλούδα
Δράμα
Κάρι, έκρηξη οργής
Τρόμου
Κόναν ο βάρβαρος
Περιπέτεια
Λεσβία
Ντοκιμαντέρ
Ληστεία στην Αθήνα
Αστυνομική
Μαγική πόλη
Δράμα
Μαζί, ποτέ!
Δράμα
Ματωμένος δεσμός
Δράσης
Μη μου λες ψέματα
Δράμα
Μητέρα
Αστυνομική
Μνήμες φόνων
Δράσης
Μπίλι
Ντοκιμαντέρ
Ξερά χόρτα
Δράμα
Ο μετρ και η Μαργαρίτα
Φαντασίας
Ο μικρός Νικόλας: Τι περιμένουμε για να είμαστε ευτυχισμένοι; (μεταγλωττισμένη)
Κωμωδία
Ο Νονός 2
Αστυνομική
Ο πρώτος οιωνός
Τρόμου
Ο φίλος μου το ρομπότ
Δράμα
Ο χορός των φαντασμάτων (μεταγλωττισμένη)
Κωμωδία
Οι απέναντι
Δράμα
Οι άποικοι
Αστυνομική
Οι Ελευσίνιοι
Ντοκιμαντέρ
Οπενχάιμερ
Δράμα
Περασμένες ζωές
Δράμα
Πεσμένα φύλλα
Κωμωδία
Ραν
Δράσης
Σιδερένια γροθιά
Δράμα
Σκύλος & Γάτα: μια τρελή καταδίωξη (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Σπίθα στη θάλασσα
Οικογενειακή
Στενές επαφές με τον Διάβολο
Τρόμου
Στο γραφείο καθηγητών
Δράμα
Στο ποταμόπλοιο
Ντοκιμαντέρ
Συνάδελφοι ηρωικοί οικοδόμοι
Ντοκιμαντέρ
Τα μαθήματα της Μπλάγκα
Δράμα
Το αγόρι
Δράμα
Το αγόρι και ο ερωδιός
Περιπέτεια
Το μπλε καφτάνι
Δράμα
Το περασμένο καλοκαίρι
Θρίλερ
Τοτέμ
Δράμα
Υπέροχες μέρες
Δράμα
Χαίρε, Μαρία
Δράμα
Χορεύοντας με τον Μπέκετ
Δράμα
Χρήστος, το τελευταίο παιδί
Ντοκιμαντέρ
100 Years of Ulysses
Ντοκιμαντέρ
2 Fingers Honey 2
Κωμωδία
9th Horrorant International Film Festival
Τρόμου
A Bittersweet Life
Δράσης
A Cup of Coffee and New Shoes On
Δράμα
A Foolish Love
Δράμα
Abigail
Θρίλερ
About Dry Grasses
Δράμα
Aespa World Tour in Cinemas
Μουσική
All of Us Strangers
Φαντασίας
Anatomy of a Fall
Αστυνομική
Animal
Δράμα
Apocalypse Now: Final Cut
Δράμα
Arrete avec tes mensonges
Δράμα
Arthur the King
Περιπέτεια
Asura: City of Madness
Δράσης
Avanos
Δράμα
Back to Black
Δράμα
Bill Evans/Time Remembered
Ντοκιμαντέρ
Billie
Ντοκιμαντέρ
Blaga's Lessons
Δράμα
Carrie
Τρόμου
Chien et chat (dubbed)
Περιπέτεια
Civil War
Δράσης
Cobain: Montage of Heck
Ντοκιμαντέρ
Conan the Barbarian
Περιπέτεια
Copies on the Screen
Δράμα
Dance First
Δράμα
Delivery
Δράμα
Demon Slayer: Kimetsu No Yaiba - To the Hashira Training (subbed)
Δράσης
Dune: Part Two
Δράσης
Embryo Larva Butterfly
Δράμα
Encanto (subbed)
Περιπέτεια
Ennio
Ντοκιμαντέρ
Fallen Leaves
Κωμωδία
Fellow heroic builders
Ντοκιμαντέρ
Gegen die wand
Δράμα
Ghostbusters: Frozen Empire
Περιπέτεια
Godzilla x Kong: The New Empire
Δράσης
Han Gong-ju
Δράμα
I Saw the Devil
Δράσης
Immaculate
Τρόμου
In A Fishbowl
Τρόμου
Io Capitano
Δράμα
Je vous salue, Marie
Δράμα
Jeux interdits
Κωμωδία
Kristos, The Last Child
Ντοκιμαντέρ
Kung Fu Panda 4 (Dubbed)
Δράσης
Kung Fu Panda 4 (subbed)
Δράσης
L'ete dernier
Θρίλερ
L`Avventura
Δράμα
La Chimera
Περιπέτεια
Lady Vengeance
Θρίλερ
Late Night with the Devil
Τρόμου
Laughing in Afghanistan
Ντοκιμαντέρ
Le petit Nicolas: Qu'est-ce qu'on attend pour etre heureux? (dubbed)