Entre Les Murs: Το "σύστημα" υπό (την) αμφισβήτηση (μας)

Γυρισμένη σαν ντοκιμαντέρ στο εσωτερικό μιας τάξης σε μια "δύσκολη" περιοχή του Παρισιού, η ταινία που θριάμβευσε στις φετινές Κάννες δε δίνει απαντήσεις. Προκαλεί τη συναισθηματική εμπλοκή μας στα φλέγοντα ζητήματα που πραγματεύεται κι αυτό είναι το επίτευγμά της.
Entre Les Murs: Το σύστημα υπό (την) αμφισβήτηση (μας)
του Λουκά Τσουκνίδα

Πριν μιλήσω για την ταινία που θριάμβευσε στο τελευταίο φεστιβάλ των Καννών, θέλω να ξεκαθαρίσω μια παρεξήγηση. Μια οποιαδήποτε σχολική «τάξη» δεν είναι μικρογραφία της κοινωνίας. Είναι η ίδια μια κοινωνία ξεχωριστή. Κι αν έχει κοινά σημεία με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, μιας και είναι αναπόφευκτα τμήμα του, έχει και πολλές ιδιαιτερότητες που την κάνουν διαφορετική ως περίπτωση και καθιστούν τους γενικούς κανόνες άχρηστους. Μια οποιαδήποτε σχολική τάξη είναι μια ομάδα ανθρώπων που ο δάσκαλος δεν ξέρει και πρέπει να γνωρίσει απ' την αρχή. Είναι μια δύσκολη υπόθεση που απαιτεί συναισθηματική εμπλοκή. Είναι ρίσκο.

Όπως ακριβώς και η ταινία του Λοράν Καντέ «Entre Les Murs», μια κινηματογραφική εκδοχή του ομώνυμου ημι-αυτοβιογραφικού βιβλίου του Φρανσουά Μπεγκοντό, ο οποίος πρωταγωνιστεί κιόλας μαζί μ' ένα τσούρμο απλών καθημερινών παιδιών. Ενδιαφέρουσα, όσο κι αμφιλεγόμενη.

Η ημι-φανταστική ιστορία του Μπεγκοντό εκτυλίσσεται στη διάρκεια μιας χρονιάς σ' ένα σχολείο σε μια «δύσκολη» περιοχή του Παρισιού. Ο δάσκαλος κος Μαρέν, θέτει απ' την αρχή τα όριά του σε γνωστούς και άγνωστους μαθητές για ν' ανακαλύψει σιγά σιγά ότι αυτό δε σημαίνει τίποτε και για να τους αγγίξει ουσιαστικότερα χρειάζεται κάτι πολύ παραπάνω. Στην πορεία, αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες, αλλά και στιγμές καλής επικοινωνίας. Ένα πιο σοβαρό περιστατικό προς το τέλος της χρονιάς, θα τον δοκιμάσει πραγματικά ως χαρακτήρα κι ως επαγγελματία...

[Το trailer της ταινίας]

Ο Καντέ γύρισε το «Entre Les Murs» σαν ντοκιμαντέρ, με τις κάμερες να μοιάζουν ενσωματωμένες στην αίθουσα, αποτυπώνοντας διαρκώς αυθόρμητες στιγμές κι αποκλίνοντας δήθεν ανέμελα απ' την κύρια πλοκή ή τον εκάστοτε διάλογο. Στην πορεία καταφέρνει ν' αποκτήσει την αληθοφάνεια που επιδιώκει κι οι νεαροί ερασιτέχνες μοιάζουν εξαιρετικά άνετοι μέσα στην κατασκευασμένη σχολική εμπειρία τους (έκαναν πλήθος ομαδικών ασκήσεων πριν το τελικό αποτέλεσμα). Η αγωνία του επαγγέλματος και το ρίσκο των σχέσεων και της καθημερινής τριβής αποδίδεται ξεκάθαρα σε όλη την αφήγηση, ως απόρροια της σκηνοθεσίας όσο και των ερμηνειών. Όμως, πόσο ανεξέλεγκτες είναι οι αντιδράσεις των παιδιών σε σχέση με τον σεναριογράφο-δάσκαλο; Πόσο αβίαστες είναι οι εξελίξεις; Πόσο αληθινό είναι όλο αυτό που παρακολουθούμε;

Η δική μου εντύπωση είναι πως ο Μπεγκοντό, ενώ προσπαθεί ν' ασκήσει κριτική στο σύστημα μέσω του εαυτού του, παγιδεύεται από ένα εύλογο ένστικτο αυτοσυντήρησης και οδηγεί τα πράγματα σ' ένα βολικό αδιέξοδο. Τα παιδιά έχουν αντοχές και ξεπερνούν γρήγορα τα προβλήματα, το σύστημα έχει δικλείδες ασφαλείας για να μην καταρρεύσει κι ο καημένος ο δάσκαλος, σφηνωμένος ανάμεσα σ' αυτές τις δυο ισχυρές δυνάμεις, περιμένει το καλοκαίρι για την αποσυμπίεση. Η έννοια της ευθύνης διδάσκεται με βροντερή φωνή αλλά εξασκείται με ψίθυρους όσο ανεβαίνουμε από κάτω προς τα πάνω, απ' τα θρανία των μαθητών στα γραφεία των καθηγητών. Τα παιδιά βλέπουν και μαθαίνουν, αφού το παράδειγμα είναι ισχυρότερο διδακτικό εργαλείο απ' την παραίνεση κι έτσι διαιωνίζεται μια νοοτροπία που ευνοεί ποιον; Το απρόσωπο σύστημα; Τους λειτουργούς του; Τα παιδιά που, ομολογουμένως, προσαρμόζονται πιο εύκολα απ' όλους;

Όχι ότι θα έπρεπε να πάρουμε απάντηση. Μια ταινία που κάνει απλώς ερωτήσεις είναι πιο χρήσιμη μακροπρόθεσμα από μία που απαντά στον εαυτό της. Εκεί είναι που ο Καντέ με τον Μπεγκοντό γυρίζουν το παιχνίδι υπέρ τους. Προκαλούν τη συναισθηματική εμπλοκή μας –για παράδειγμα η δική μου ανεξέλεγκτη οργή κατά του δασκάλου στη διάρκεια του τρίτου μέρους– η οποία πυροδοτεί με τη σειρά της τη συζήτηση. Κι αυτό από μόνο του είναι επίτευγμα τώρα πια, που ως θεατές έχουμε γίνει εξαιρετικά χοντρόπετσοι.

Μια ταινία είναι έτσι κι αλλιώς μια κατασκευή γεμάτη από αναμενόμενα υποκειμενικές αλήθειες. Η συγκεκριμένη μας σπρώχνει να βρούμε τις δικές μας και να τις συγκρίνουμε. Ε, δεν είναι κι αμελητέο.

Βγαίνουν ακόμα:
- Η νέα ταινία του Μάικλ Γουιντερμπότομ «Genova», ένα καλό, διακριτικό οικογενειακό δράμα με τον Κόλιν Φερθ να εκμεταλλεύεται άριστα το χώρο που του δίνει ο σκηνοθέτης για μια καλή ερμηνεία, χωρίς στερεοτυπικές υπερβολές.
- Το «Eagle Eye» του Ντι Τζέι Καρούσο με τον Σία Λαμπούφ, φιλοδοξούσε να είναι ένα συναρπαστικό πολιτικό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας. Αποτυγχάνει, καθώς είναι ενοχλητικά πομπώδες, εκτός από αναμενόμενα παρωχημένο.
- Η νέα ταινία του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Αθήνα-Κωνσταντινούπολη», μια μέτρια ταινία δρόμου με υποτονικές ερμηνείες και η νέα κωμωδία των Ρέππα-Παπαθανασίου «Αυστηρώς Κατάλληλο».
- Η 5η συνέχεια των ταινιών τρόμου «Saw» και η ταινία κινουμένων σχεδίων «Igor».
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v