4 Μήνες, 3 Εβδομάδες και 2 Μέρες: Από την Ρουμανία με αγάπη

του Λουκά Τσουκνίδα

Η Ρουμανία του Τσαουσέσκου ήταν ένα πολύ σκληρό μέρος να ζει κανείς. Ο Κρίστιαν Μούντζιου μεγάλωσε σ’ αυτήν και σπούδασε κινηματογράφο στην άλλη, την καινούργια Ρουμανία. Απ’ το 2000 κάνει ταινίες. Την πρώτη του μεγάλου μήκους «Occident», είδα πριν λίγα χρόνια στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, όπου τον άκουσα και να μιλάει για το σινεμά του τόπου του. Η ταινία εκείνη άρεσε πολύ και ο Μούντζιου φάνηκε προσγειωμένος και προσηλωμένος στο να κάνει όλο και καλύτερο κινηματογράφο με τα μέσα που διαθέτει. Χωρίς ίχνος μεμψιμοιρίας ή γκρίνιας για τις προφανείς δυσκολίες.

Το ‘πε και το ‘κανε λοιπόν και στις φετινές Κάνες, έγινε ο πρώτος ρουμάνος σκηνοθέτης που κερδίζει το «Χρυσό Φοίνικα», εκλεκτό πλέον μέλος του νέου κύματος κινηματογραφιστών από αυτή την ιδιόμορφη βαλκανική χώρα. Μαζί του, ο Κρίστι Πούιου, ο Κορνέλιου Πορουμπόιου κι ο αδικοχαμένος (πήγε από Porsche Cayenne SUV τουλάχιστον) Κρίστιαν Νεμέσκου ακολούθησαν τον λίγο μεγαλύτερο Νάε Καράνφιλ (τιμώμενο πρόσωπο του προσεχούς Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης) και δημιούργησαν ένα ρεύμα φρέσκου και δυναμικού κινηματογράφου από τη χώρα των «γυμναστών».

«4 μήνες, 3 εβδομάδες και δυο μέρες» είναι ο τίτλος της ταινίας που ξεσήκωσε τις Κάνες κι είναι η ιστορία δυο κοριτσιών, που πρέπει να συνεργαστούν για να ξεπεράσουν το πρόβλημα της μίας στο εχθρικό περιβάλλον μιας παρακμάζουσας δικτατορίας.

Βρισκόμαστε στο 1987. Η νεαρή και άτολμη Γκαμπίτα είναι έγκυος και θέλει να κάνει έκτρωση, κάτι που απαγορεύεται από το 1966 ως μέτρο για την καταπολέμηση της υπογεννητικότητας. Η φίλη της Οτίλια, πιο αποφασιστική, της υπόσχεται να τη βοηθήσει. Συναντάει εκείνη το γιατρό, όμως η συμπεριφορά του δεν εμπνέει για τη συνέχεια. Μέσα στην αρρωστημένη ατμόσφαιρα της παράνομης δοσοληψίας και τους κινδύνους που κρύβει η έλλειψη υγιούς περιβάλλοντος η επέμβαση τελικά γίνεται. Η Οτίλια όμως θα περάσει από πολλά κύματα μέχρι να βεβαιωθεί στο τέλος της μέρας ότι η φίλη της είναι καλά και ν’ αντιληφθεί ότι τίποτε δε θα είναι πια το ίδιο…

[Το trailer της ταινίας]


Ο Κρίστιαν Μούντζιου επιλέγει για πρωταγωνίστρια της ιστορίας τη φίλη, παρά την έγκυο ή το γιατρό, αφού εκείνη είναι το πιο κοντινό πρόσωπο στο θεατή-παρατηρητή, ο εξωτερικός παράγοντας. Η Οτίλια είναι μέσα στο πλάνο ότι και να γίνει, βλέπουμε διαρκώς τις εκφράσεις και τις χειρονομίες τις καθώς οι υπόλοιποι κινούνται εντός κι εκτός του σταθερού κάδρου. Η κάμερα την ακολουθεί κι ενώ σημαντικά πράγματα συμβαίνουν κάπου αλλού εμείς δεν τα βλέπουμε, με συνέπεια να μοιραζόμαστε την αγωνία της κοπέλας και ν’ αντιλαμβανόμαστε ακόμα πιο έντονα τη συναισθηματική της κατάσταση. Όταν λείπει απ’ το ξενοδοχείο και κάθεται στο τραπέζι γενεθλίων της μητέρας του φίλου της, εμείς θέλουμε η κάμερα να κόψει στο δωμάτιο της Γκαμπίτα όμως ο Μούντζιου δε μας κάνει τη χάρη, όπως δεν την έκανε και στην πρωταγωνίστριά του. Περιμένουμε η αγωνία της Οτίλια να της τρυπήσει το στομάχι, ώστε να γυρίσει πίσω για να μάθουμε κι εμείς τι έγινε. Αν ήθελε να γίνουμε ένα με την ηρωίδα κι όχι με το θύμα, τα καταφέρνει απόλυτα.

Η σκηνές του είναι συχνά σοκαριστικές χωρίς να αγγίζουν όμως τα άκρα, μας αναγκάζει να δούμε αυτό που δε θέλουμε να ξέρουμε, μας θυμίζει ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε. Οι συμβολισμοί που μπορεί να βρει κανείς είναι πολλοί, με πιο προφανείς τις αντιστοιχίες με τη γενικότερη κατάσταση υπό το καθεστώς Τσαουσέσκου. Το τέλος δεν είναι καθόλου λυτρωτικό και υπενθυμίζει ότι όσα είδαμε είναι περισσότερο τροφή για σκέψη παρά η αναπαραγωγή ακόμα μιας δραματικής ιστορίας.

Η Αναμαρία Μαρίνκα είναι εξαιρετική στον πρώτο ρόλο, χωρίς ίχνος υπερβολής, με το βλέμμα και τις κινήσεις της εκφράζει τον κλιμακούμενο πόνο της Οτίλια, μας πείθει να ταυτιστούμε μαζί της. Πολύ καλή και η γλυκύτατη Λάουρα Βασίλιου στο ρόλο της Γκαμπίτα ενώ συγκλονιστικά πειστικός είναι ο Βλαντ Ιβάνοφ στο μικρό του πέρασμα ως γιατρός Μπέμπε (τι ειρωνικό όνομα).

Ο Μούντζιου παράγει πολύπλοκο σινεμά με τα πιο απλά εκφραστικά μέσα και μας δίνει ίσως την πιο συγκλονιστική, διαπεραστική ταινία της φετινής χρονιάς.

20o Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου

Στο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου της Ελευθεροτυπίας που ολοκληρώθηκε την Κυριακή, το πρώτο βραβείο δόθηκε στην Βελγική ταινία «Khadak» των Πίτερ Μπρόσενς και Τζέσικα Χόουπ Γούντγουορθ. Η Ελευθεροτυπία βράβευσε το βρετανικό «Someone Else» του Κολ Σπέκτορ και η επιτροπή του Αθηνοράματος το ιταλικό «A Casa Nostra» της Φραντσέσκα Κομεντσίνι.

Βγαίνουν ακόμα:

- Το «Stardust» του Μάθιου Βον, βασισμένο σε ένα βιβλίο του διάσημου στους φανς των κόμικς και της φαντασίας Νιλ Γκέιμαν. Ένα όμορφο παραμύθι, δοσμένο με χιούμορ τολμηρό, συχνά παράταιρο με το είδος της ταινίας. Καλοσκηνοθετημένο από την αρχή ως το τέλος, χωρίς νεκρά σημεία και με όλους τους δευτερεύοντες χαρακτήρες να έχουν τις στιγμές λάμψης που τους αναλογούν, από τον ταλαντούχο δημιουργό του «Layer Cake».
- Η νέα ταινία του Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ «Eastern Promises», ένα γκανγκστερικό νουάρ με φόντο το Λονδίνο και τη ρωσική του μαφία. Άψογη σκηνοθεσία σ’ ένα προβλέψιμο σενάριο, αλλά σίγουρα μια διαφορετική κι αξιόλογη πρόταση γι’ αυτό το είδος ταινιών από τον βιρτουόζο καναδό.
- Το «The Brave One» του Νιλ Τζόρνταν, είναι η δική του εκδοχή μια ταινίας αυτοδικίας. Ο σπουδαίος στιλίστας της σκηνοθεσίας Τζόρνταν δείχνει κι εδώ τι μπορεί να κάνει με τις εικόνες και τη γλώσσα των πλάνων αν και σε μια συγκεκριμένη στιγμή υπερβάλλει χωρίς προφανή λόγο. Η Τζόντι Φόστερ γίνεται από αρνάκι λύκος κι αναλαμβάνει να καθαρίσει το δρόμο από ανθρώπους σαν κι αυτούς που την πλήγωσαν. Ενδιαφέρουσα ταινία με δυο πολύ καλούς πρωταγωνιστές, χωρίς όμως σαφή προσανατολισμό.
- Η κομεντί «The Nanny Diaries» με τη Σκάρλετ Γιόχανσον, το ντοκιμαντέρ του Στέφαν Χάουπτ «Τραγούδι για τον Αργύρη», η ταινία κινουμένων σχεδίων «Surf’s Up» και η επανέκδοση της περιπέτειας του ’54 του Γκρεγκ Τάλας «Το Ξυπόλητο Τάγμα».