Καιρός σκεπτικός: Ιστορίες μοναξιάς και αξιοπρέπειας

Αν τα περυσινά Χριστούγεννα ήταν τα πρώτα στα οποία η κρίση είχε περάσει στο πετσί του Νεοέλληνα, τότε τα φετινά ήταν ακόμα χειρότερα, γιατί η κρίση έχει μπει στην τσέπη του και στην ψυχή του. Κι αν τις υπόλοιπες περιόδους μπορεί κανείς να ασχοληθεί με τα οικονομικά του και να στριμώξει τη ρουτίνα στο ασφυκτικό πλαίσιο της ύφεσης, τα Χριστούγεννα, ως εορταστική περίοδος, ως αρχή μιας νέας χρονιάς που θα έπρεπε εμπνέει μια κάποια αισιοδοξία, που τοποθετεί στο προσκήνιο τα παιδιά και τα χαμόγελα, τα φώτα και τις ευχές, είναι δύσκολο όλα αυτά να καταφέρουν να υπερκεράσουν τη φετινή κατήφεια και τη σκεπτική διάθεση.

Η Καρυστιάνη επώασε τα διηγήματα του παρόντος τομιδίου πέρυσι και τα άφησε να ξεμυτίσουν από το τσόφλι φέτος. Από τη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα του περσινού περιβάλλοντός της στο χριστουγεννιάτικο κλίμα των χαρακτήρων της και από εκεί στο σπίτι του αναγνώστη, οι ακόλουθες ιστορίες της Καρυστιάνη, αν δεν σας συντρόφευσαν στις φετινές γιορτές που μόλις πέρασαν, μπορούν ακόμη να το κάνουν, μεταφέροντας λίγο από το πνεύμα των Χριστουγέννων στις στιγμές ανάπαυλάς σας.

Τα διηγήματα

Οι ασχολίες των πλούσιων συνεχίζονται μέσα στην κρίση, ενώ δίπλα τους ένας Αλβανός αυτοκτονεί, καθώς κρεμιέται σαν μπάλα στο δέντρο, από ερωτικό μαρασμό. Η γυρολόγος Σούλα είναι ευχαριστημένη που μπορεί και γυρίζει τα χωριά δίνοντας τον καλύτερο εαυτό της στη δουλειά της. Η ποδοσφαιρική ορολογία μπλέκεται με τη ζωή του ποδοσφαιρόφιλου πρωταγωνιστή. Η γηραιά Αρτεμισία, χήρα και μόνη, θεωρεί έστω και μια ασήμαντη ανθρώπινη επαφή ζωογόνο ελπίδα στην έρημη ζωή της. Ο γιος του κεντρικού χαρακτήρα είναι σαλεμένος και αυτό καθορίζει τη ζωή των γύρω του. Η απιστία του γερο-Αργύρη κάνει τη γυναίκα του να τον πετάξει νυχτιάτικα, παραμονή Χριστουγέννων, στον δρόμο ημίγυμνο μέχρι το πρωί που θα τον βρουν εμπύρετο στο κατώφλι της εκκλησίας. Η Βούλα και ο Μάκης προσπαθούν να συντηρήσουν τη φλόγα μιας συζήτησης. Μια ηλικιωμένη γυναίκα προσπαθεί να συντηρήσει το σουβλατζίδικο ενός Πόντιου με αλλόκοτες ενέργειες αλλά με πολύ ανθρωπισμό. Δυο ομοφυλόφιλοι ηλικιωμένοι έχουν αποσυρθεί στην Κινέτα μετά από χρόνια κοινωνικής κατακραυγής.

Οι υποθέσεις των διηγημάτων της Καρυστιάνη δεν έχουν αυτές καθαυτές αξία. Πιο πολύ ενδιαφέρει το κλίμα το οποίο, αν και είναι γιορτινό, δείχνει απίστευτη μοναξιά. Οι ήρωές της είναι συνήθως ηλικιωμένοι και προσπαθούν να διατηρήσουν άσβεστη τη φωτιά της ζωής και της ψυχής τους. Ενώ οι άλλοι ζουν μέσα στο ανθρώπινο περιβάλλον τους, αυτοί τριγυρίζουν τη νύχτα μονάχοι, προσπαθούν να βρουν κάποιον άλλον στον οποίο θα διοχετεύσουν την αγάπη τους, μαζεύονται δυο-δυο για να μην …κρυώνουν, αναζητούν την επαφή και τη θαλπωρή ενός λόγου ή μιας χειρονομίας. Η στάση τους δεν αποπνέει θλίψη αλλά αξιοπρέπεια, έστω κι αν οι πράξεις τους είναι αλλόκοσμες ή μάταιες, σπασμωδικές ή απέλπιδες. Τα γηρατειά δεν χαράζονται μόνο από τις ρυτίδες αλλά κι από την περιθωριοποίηση που κάνει τη ζωή εξορία και γι’ αυτό ο ανθρωπισμός με τον οποίο αλατίζουν οι ήρωες τον βίο τους γίνεται το όπλο για να πάρουν οι γιορτές λίγο από το χαμένο τους νόημα.

Η ματιά της Καρυστιάνη δεν παύει ούτε εδώ να είναι διεισδυτική και παρατηρητική. Ξέρει να συγκεντρώνει πολλές απλές στιγμές, να συναθροίζει καθημερινές εμπειρίες και κοινωνικά επίκαιρα, να κάνει ντάνες τα βιώματα όλων μας χωρίς αυτή η πληθωρικότητα να φαίνεται ξένη στη βασική ιστορία και στον άξονα που στηρίζει κάθε διήγημα.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος

Ιωάννα Καρυστιάνη, “Καιρός σκεπτικός”, εκδόσεις Καστανιώτη 2011, σελίδες 208.