Μάρα Δεσύπρη: "Το φιλμ δε συγκρίνεται με τα άψυχα αρχεία της ψηφιακής"

Συνέντευξη στον Γιάννη Ασδραχά

Όμορφοι άνθρωποι. Μέσα σε αυτές τις δύο λέξεις συνοψίζεται η πεμπτουσία του αυστηρά ανθρωποκεντρικού φωτογραφικού έργου της Μάρας Δεσύπρη, μίας ενδελεχούς πορείας με ακούσιους και εκούσιους θεατές. Στην πρώτη περίπτωση, από τις φευγαλέες ματιές στις εικόνες των πρωτοσέλιδων που εντέλει εντυπώνονταν παρά τον κυκεώνα ερεθισμάτων στη διάρκεια μίας ημέρας. Και στην δεύτερη, όταν το γύρισμα της σελίδας γινόταν αργό μέχρι το μάτι να καταγράψει την λεπτομέρεια που αποτύπωσε ο φακός της.

Ο φωτογραφικός της κόσμος δεν πτοήθηκε, ούτε απολογήθηκε για την ματαιότητα και τη ματαιοδοξία του. Δεν έκρυψε ποτέ τις προθέσεις του: είναι λαμπερός. Με ήρωες προικισμένα από την φύση πλάσματα, με προορισμό να ξεχωρίζουν. Αποτυπώματα στο αρνητικό, που υπηρετούν την αρχαία ανάγκη της κοινωνίας να υποκλίνεται στη ομορφιά. Και σε αυτή την αρχετυπική συνδιαλλαγή η Μάρα Δεσύπρη λειτουργεί ως ο μεσάζοντας. Με σύνεργά της όλα αυτά τα χρόνια τα χιλιάδες μέτρα φιλμ, τα αδιάκοπα μεταλλικά κλικ και τα εκθαμβωτικά φλας.

Όμως στην δουλειά της, πέρα από την εντεταλμένη και καθορισμένη από όρια δουλειά, υπάρχει και μία άλλη διάσταση, αυτή που άπτεται στην μύχια ουσία της φύσης κάθε καλλιτέχνη, όταν το έργο δεν περιορίζουν οι συμβάσεις. Αυτή την αθέατη πλευρά απελευθέρωσε και σύστησε στο κοινό μέσα από την έκθεση που παρουσίασε σε ένα χώρο αποκάλυψη στην καρδιά της Αθήνας, τον οποίο αναζητούσε τέσσερα χρόνια: το Contemporary Art Meeting Point ή «CAMP», ένα νεοκλασικό κτίσμα επί της Πλατείας Κοτζιά. Οικοδόμημα στη γωνία των οδών Ευπολίδος και Απελλού που την πατίνα του χρόνου δεν διέγραψε ούτε εξωράισε ακόμα κανενός τύπου ανακαίνιση.

Στη πρώτη ατομική έκθεση της με τίτλο "Random" η Μάρα Δεσύπρη παρουσιάσε μία επιλογή έργων από το φωτογραφικό λεύκωμα της "Self_Portrait". Και μαζί την πρώτη της απόπειρα να πειραματιστεί με την video art. Φωτογραφικά έργα με ένα κοινό σημείο: Ανήκουν στην εποχή που τα πίξελ δεν είχαν ακόμα γίνει συνώνυμη με τη φωτογραφία λέξη. Από τα 24 έργα που αποτελούν την έκθεση λείπει συγχρόνως το ρετούς. Υπάρχει ακόμη ένας κοινός παρονομαστής στη δουλειά της Μάρας Δεσύπρη, που κράτησε όλα αυτά τα χρόνια στο «μυστικό» portofolio της: πρωταγωνίστρια είναι η γυναίκα. Οι ηρωίδες της τυπωμένες σε τεράστια κάδρα σταχυολογούν το προσωπικό χρονικό μιας 20ετούς πορείας. Η ταυτότητα που αποδίδει η ίδια στην έκθεση που επιμελήθηκε ο σχεδιαστής Filep Motwary είναι παραδόξως "αυτοπορτραίτα". Με αφορμή αυτην έκθεση μιλήσαμε με τη φωτογράφο.

Η έκθεση είναι η πρώτη σας αναδρομική. Σχετίζεται με την ολοκλήρωση ενός δημιουργικού κύκλου;
Η έκθεση αφορά το κλείσιμο ενός μεγάλου κύκλου, όχι όμως δημιουργικού. Πρόκειται για μία αναδρομή στην περίοδο ενασχόλησής μου με την αναλογική φωτογραφία. Το κομμάτι της δουλειάς μου έως το πέρασμα στην ψηφιακή αποτύπωση. Αυτή η ανάδρομη δεν έχει σχέση με την φόρμα της δουλειάς μου. Συνεχίζω να αποδίδω τα θέματά μου με τον ίδιο τρόπο.

Σήμερα στην εποχή των pixel τι νοσταλγείτε από το φιλμ;
Οι διαφορές ανάμεσα στις δύο τεχνολογίες είναι μέρα με νύχτα. Πρώτα από όλα η ποιότητα ανάμεσα στη ψηφιακή αποτύπωση και την αναλογική είναι τεράστια. Υπάρχει διαφορετική υφή και ευκρίνεια στο digital που επιβάλει αναγκαστικά την επεξεργασία. Ένας κανόνας που δεν ισχύει στο αρνητικό. Επίσης είναι διαφορετική η όλη αίσθηση που έχει ο φωτογράφος όταν χρησιμοποιεί φιλμ. Το αποτέλεσμα στην αναλογική φωτογραφία είναι αυτό που ορίζει η λέξη φωτογραφία, δεν συγκρίνεται με τα άψυχα αρχεία της ψηφιακής. Ακόμα και ο τρόπος που «τραβάς» το θέμα σου διαφέρει. Το ότι έχεις έναν περιορισμό στο φιλμ και δεν σου επιτρέπει να τραβάς αβίαστα χιλιάδες πόζες. Αυτό επιβάλει να σκέφτεσαι εκ των προτέρων, να προετοιμάζεις το υλικό σου καλύτερα. Έτσι γίνεσαι εντέλει καλύτερος φωτογράφος. Από την άλλη, έχει πολλά θετικά η ψηφιακή κάμερα. Όπως το ότι έφερε την φωτογραφία στο μεγάλο κοινό. Μπορείς με εύκολο τρόπο να παγώνεις τη στιγμή και να «φτιάξεις» μία εικόνα.

Ποια ήταν η ζύμωση που έπρεπε να γίνει έως ότου βρεθούν τα έργα στους χώρους του Camp;
Ήταν έτοιμη αυτή η έκθεση εδώ και μία τετραετία, οι φωτογραφίες είχαν τυπωθεί και μπει στα κάδρα τους. Όμως αυτή η αναμονή οφείλεται στο ότι επιζητούσα όλο αυτό το διάστημα τον κατάλληλο χώρο. Θεωρώ σημαντικό ότι το στήσιμο έπρεπε να είναι «σκηνογραφικό», να εκπέμπει ο χώρος κάτι, να έχει κάτι να πει. Δεν ήθελα το άοσμο και άχρωμο περιβάλλον μίας γκαλερί. Στο χώρο του “Camp!” τα σημάδια του χρόνου και η ατμόσφαιρα της παρακμής μου έκαναν κλικ. Ένιωσα ότι συνομιλούσε με τα έργα.

Πειραματίζεστε για πρώτη φορά με την video art. Ποιές διόδους έκφρασης σας «ξεκλειδώνει» η κινούμενη εικόνα; Το αποτέλεσμα έχει συγγένειες με το φωτογραφικό σας έργο;
Αισθάνθηκα ότι όφειλα στον εαυτό μου να βγάλω κάτι καινούργιο. Με το video είχα πειραματιστεί και παλαιότερα αλλά επιδερμικά. Άρχισα να ασχολούμαι με το Final Cut. Σαν σπουδή στο βίντεο. Η οπτική μου σε ένα από τα τρία έργα της έκθεσης λειτουργεί ως κινούμενη εικόνα. Δηλαδή πέφτουν οι φωτογραφίες που μοιάζουν με την διαδικασία επιλογής μίας πόζας.

Η δουλειά σας αυτή σε τι διαφέρει από αυτή στη μόδα;
Έχει τεράστια διαφορά με την μόδα. Κατευθύνομαι σε κάτι πιο προσωπικό. Είναι και λίγο σαν δήλωση, my statement. Η μόδα με έχει περιορίσει στη φωτογραφία. Αυτό που τελικά φαίνεται στα έντυπα δεν ήταν επιλογές δικές μου, αλλά του περιοδικού. Οι διαφορές με τη δική μου ματιά είναι πολλές, ακόμα και στα πρότυπα της γυναίκας. Όμως στη μόδα δεν μπορείς να κάνεις αυτό που θέλεις. Ειδικότερα για την έκθεση, είδα με την δική μου ματιά το αρχείο.

Ο φακός σας αγαπάει το θηλυκό. Ποια χαρακτηριστικά δίνετε μέσω του έργου σας στη γυναίκα που φωτογραφίζεται;
Δεν υπάρχουν κοινά κριτήρια, επειδή τα θέματα μου είναι ανάλογα με το σενάριο που εκτελώ. Για παράδειγμα μπορεί να κάνω μία «νιουτονική» φιγούρα, όπως μπορώ και ένα κοριτσάκι της διπλανής πόρτας. Δηλαδή οι φωτογραφίες προκύπτουν μέσα από ένα κόνσεπτ, από ιστορίες που κάθε φορά διαλέγω.

Στις φωτογραφίες της έκθεσης λείπει το ρετούς. Αυτή η έλλειψη έχει συμβολισμό;
Ήθελα τις φωτογραφίες όσο πιο αληθινές γινόταν. Τεχνικά, επειδή είναι αναλογικές, έχει ειδική υφή το αρνητικό τους και δεν ήθελα να χαθεί. Η επεξεργασία -το να σκανάρεις, να επεμβαίνεις με προγράμματα ώστε να αλλοιώσεις ή να λειάνεις επιδερμίδες- είναι βάναυση και το αποτέλεσμα κατά κάποιο τρόπο… σούπα. Αυτή η επεξεργασία στο ψηφιακό είναι αναγκαίο κακό επειδή τα πάντα φαίνονται με το μικροσκόπιο.

Στα έργα σας αφοσιωθήκατε στην καταγραφή του ανθρώπινου σώματος.
Πάντα καταλήγω στο ανθρώπινο σώμα. Το έμψυχο είναι αυτό που με έλκει.

Οι εντυπώσεις σας από την πρώτη σας έκθεση;
Με εξέπληξε η καλή διάθεση των επισκεπτών. Πέρασε την είσοδο της γκαλερί πολύς κόσμος που δεν γνώριζα. Από την ανταπόκριση συνειδητοποίησα ότι ο κόσμος έχει ανάγκη από τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Διψάει. Εισέπραξα θετικά σχόλια. Πιστεύω ότι είναι ένα αντίδοτο στην εποχή που ζούμε. Ένα χαπάκι ενάντια στη μιζέρια.