Ν. Χουλιαράς: «Τα πίσω δωμάτια του νου» του στο Μουσείο Μπενάκη

Ένα έργο αντιληπτό από όλες τις προσλαμβάνουσες: βλέπεται, ακούγεται, διαβάζεται από έναν καλλιτέχνη χωρίς στεγανά, τον Νίκο Χουλιαρά, ξεδιπλώνει όλες τις διαστάσεις του στις αίθουσες του μουσείου Μπενάκη. Στην αναδρομική έκθεση- απολογισμό των πεπραγμένων μίας ζωής του καλλιτέχνη οι τέχνες συνομιλούν: η ζωγραφική, η λογοτεχνία, η ποίηση, η μουσική, οι στίχοι και ο σχεδιασμός βιβλίων.

Είναι τομείς - μέρη της εκφραστικής παλέτας του Νίκου Χουλιαρά που συγκεντρώνεται για πρώτη φορά για να συνθέσει σύμφωνα με τον τίτλο της έκθεσης τα «Πίσω δωμάτια του νου». Αυτός ο πακτωλός δημιουργικότητας ξανοίγεται στους χώρους του μουσείου με ιδιαίτερη έμφαση την εικαστική δημιουργία. Άλλωστε η έκφραση δια μέσω του χρωστήρα ήταν και αυτή που του άνοιξε αυτό των αναγεννησιακών διαστάσεων παράθυρο της προσωπικής του αφήγησης - ορόσημο της πορείας του είναι οι σπουδές του στην «Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών», σκηνογραφίας και γλυπτικής στο εργαστήριο του Γιάννη Παππά (αρχές της δεκαετίας του 1960).

Η ζωγραφική διάσταση στην έκθεση που για να συγκεντρωθεί το υλικό έπρεπε πρώτα να ολοκληρωθεί μία έρευνα δύο περίπου χρόνων στο προσωπικό αρχείο του καλλιτέχνη, εντάσσεται στις ενότητες που στοιχειώνονται με χρονολογική διάταξη: «Μεταφυσικά τοπία», «Η ζωγραφισμένη εικόνα του Εαυτού», «Βία και έρωτας», «Το ζώο, Γραφή και ζωγραφική», «Τοπία του ματιού», «Τοπία του μυαλού» και «Σκιές». Παρούσα στο σύνολο των έργων του είναι η ανθρώπινη φιγούρα είτε πρωταγωνίστρια είτε στο περιθώριο. Αυτές οι φιγούρες μπορεί να φανερώνουν τα χαρακτηριστικά του ή να διαγράφουν απλά το περίγραμμα μίας σκιάς που πλανάται.

Αυτή η μορφή, πανταχού παρούσα, μεταβάλλεται σε διαστάσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας του πίνακα και αλλού συνεχίζεται νοητά πέρα από τις διαστάσεις του έργου. Επίσης εντοπίζεται, λιλιπούτεια, σε κάποιο σημείο του έργου με καθοριστικό πάντα ρόλο. Σε όλες τις περιπτώσεις, όπως σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Ελισάβετ Πλέσσα «ο Χουλιαράς κατορθώνει να μεταμορφώσει τη ζωγραφική ένταση σε ένταση υπαρξιακή που μεταφέρεται στον θεατή σαν προσωπική του και για αυτό τον ταράζει». Η ζωγραφική του καταγραφή δεν γνωρίζει περιορισμούς σε υλικά. Όπως δείχνει η χρήση ευτελών (φύλλα επιτραπέζιου ημερολογίου, καμένο χαρτί κ.ά.) Τα χρώματα που χρησιμοποιεί είναι περιορισμένα με κυριάρχους τους τόνους του λευκού και του μαύρου. Όπως ο ίδιος έχει πει «οι πίνακες μου έχουν φως αλλά δεν έχουν χρώματα».

Συνοπτικά, όπως υπογραμμίζεται «χωρίς να εντάσσεται σε μια συγκεκριμένη καλλιτεχνική τάση, και μέσα από έναν σχεδόν μυστικιστικό εξπρεσιονισμό, συχνά σουρεαλιστικών προεκτάσεων, η ζωγραφική του αποτελεί έργο βαθιά εσωτερικό και προσωπικό». Με αφορμή το ζωγραφικό του έργο- στην έκθεση παρουσιάζονται 250 έργα 80 ζωγραφικά και 170 σε χαρτί- ξετυλίγεται και η συνομιλία του με τις υπόλοιπες μορφές έκφρασης. Ένα παράλληλο σύμπαν αλληλένδετο με τη ζωγραφική που περιέχει το λογοτεχνικό έργο και τις συγγραφικές, σχεδιαστικές, και ερμηνευτικές πτυχές της δημιουργικότητας του: εξώφυλλα βιβλίων, βινιέτες, χειρόγραφα, εξώφυλλα δίσκων και αντικείμενα. Επίσης για να δημιουργηθεί η συνολική εικόνα του καλλιτέχνη συνυπάρχει στους χώρους της έκθεσης οπτικοαουστικό υλικό από συνεντεύξεις, παραστάσεις και συναυλίες. Έργα του Νίκου Χουλιαρά βρίσκονται σε μουσεία, ιδρύματα και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της έκθεσης πραγματοποιήθηκε από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Ζάννο.

Ο Νίκος Χουλιαράς γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1940 στα Γιάννενα. Αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το 1967. Το 1969 τού απονεμήθηκε το Α´ Βραβείο Παρθένη για τη ζωγραφική του. Κατά το χρονικό διάστημα 1965-1971, ασχολήθηκε με τη μουσική με τις ιδιότητες του συνθέτη και του ερμηνευτή. Υπήρξε ο πρώτος που διασκεύασε δημοτική μουσική παρουσιάζοντας στο ευρύ κοινό τη προσωπική του απόδοση σε παλιούς ηπειρώτικους σκοπούς. Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς στιχουργούς και συνθέτες των τελευταίων δεκαετιών. Παράλληλα από το 1962 μέχρι σήμερα γράφει και δημοσιεύει σε διάφορα περιοδικά ποιήματα, πεζά, καθώς και κείμενα για τη ζωγραφική. Ποιήματα και διηγήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, τα ιταλικά, τα αγγλικά, τα σουηδικά και τα γερμανικά, ενώ έχουν εκδοθεί στα γαλλικά. Η συλλογή διηγημάτων «Ο Λούσιας» έγινε τηλεοπτική σειρά στις συχνότητες της κρατικής τηλεόρασης. Τέλος, έχει σχεδιάσει πληθώρα εκδόσεων και έχει βραβευτεί δύο φορές στο διεθνή διαγωνισμό της Λειψίας ( με το πρώτο και τρίτο βραβείο) για το καλύτερα σχεδιασμένο βιβλίο στον κόσμο.

Η έκθεση συνοδεύεται από έναν πλούσια εικονογραφημένο δίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά-αγγλικά), ο οποίος περιλαμβάνει μεγάλο εισαγωγικό κείμενο της επιμελήτριας της έκθεσης Ελισάβετ Πλέσσα, κείμενο της ιστορικού τέχνης Μάρθας Χριστοφόγλου που αναφέρεται στην ιδιότητα του Νίκου Χουλιαρά ως ζωγράφου, κείμενο του ποιητή, πεζογράφου και δημοσιογράφου Σωτήρη Κακίση για τη λογοτεχνική πλευρά του καλλιτέχνη, καθώς και κείμενο για τη μουσική δημιουργία του Νίκου Χουλιαρά από τον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη. Επίσης, περιλαμβάνεται ανθολογία κειμένων του ίδιου του καλλιτέχνη για το έργο του αλλά και για το έργο άλλων ζωγράφων και λογοτεχνών, καθώς και κριτικές άλλων καλλιτεχνών και λογοτεχνών για το έργο του Νίκου Χουλιαρά, οι οποίες γράφτηκαν ειδικά για την παρούσα έκδοση, και, τέλος, ανέκδοτες φωτογραφίες και αρχειακό υλικό. Χορηγός του καταλόγου είναι η Συλλογή Θωμά Λιακουνάκου.

Στο πλαίσιο της έκθεσης, στις 27 Δεκεμβρίου, θα πραγματοποιηθεί συναυλία προς τιμήν του καλλιτέχνη στο αμφιθέατρο κτήριο της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη,  όπου θα παρουσιαστούν τραγούδια και ποιήματα του Νίκου Χουλιαρά.

INFO

ΠΟΥ: Μουσείο Μπενάκη- Κτήριο οδού Πειραιώς
(Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου)
ΤΙ: Νίκος Χουλιαράς ««Τα πίσω δωμάτια του νου».
ΠΟΤΕ: Εγκαίνια 16 Νοεμβρίου. Διάρκεια έως 15 Ιανουαρίου Ώρες λειτουργίας Μουσείου: Τετάρτη, Πέμπτη, Κυριακή: 10:00 - 18:00, Παρασκευή, Σάββατο: 10:00 - 22:00, Δευτέρα, Τρίτη κλειστά.